- مقدمه 1
- اشاره 6
- ام اَیْمَن 7
- أم علی همسر شهید [اول (م786ق)] «ره» 8
- حمیده دخترمولانا محمد شریف بن شمس الدین محمد رویدشتی اصفهانی 8
- حُسْنیه 10
- فاطمه دختر شیخ محمد بن احمد بن عبداللّه بن حازم عکبری 10
- آمنه خاتون دختر ملا محمد تقی مجلسی 11
- دختر شیخ علی منشار 11
- دختر مسعود ورّام 12
- دختر سیّد مرتضی 13
- مادر سید بن طاووس 13
- دختران شیخ طوسی 14
- شرح نهج البلاغه ابن میثم به خط زنی فاضل 14
- سیده سکینه دختر مکرمه مولانا حسین بن علی بن ابی طالب علیهم السلام 14
- خواهر ملا رحیم اصفهانی 14
- اشاره 16
- ابو اسحاق بن بحیراصفهانی 17
- ابو احمد موسوی 17
- ابو اسامه 17
- ابو اسحاق سَبیعی 18
- ابوالاسود دئَلی / دُؤَلی 24
- ابو ایّوب انصاری [52ه / 672م، نام او خالدبن زید خزرجی است] 24
- ابو البدر 24
- «باب باء» 24
- ابوالبرکات 27
- ابوبکر گرگانی 28
- ابوبکر خوارزمی 28
- ابوالبرکات خوزی 31
- ابوالبرکات مشهدی 31
- ابوبکر تایبادی 32
- ابوالبرکات مشهدی / علوی 32
- ابوبکر دوری 33
- ابوبکر بن دُرید ازدی 33
- ابوبکر جعابی 33
- ابوبکر بن عیّاش 34
- ابوبکر مدائنی کاتب 34
- ابوبکر صولی 34
- ابوبکر قاضی 35
- ابوالتحف 35
- «باب تاء» 35
- ابوتراب حسنی 36
- ابو تراب بن رؤیه قزوینی 36
- ابوتراب خطیب 36
- ابو تمّام 37
- «باب جیم» 37
- ابو جعفر 37
- ابو جعفر اشعری 38
- ابو جعفر بن جریر طبری 38
- ابو جعفر بن رستم طبری 38
- ابو جعفر بن فقیه أمیرکا بن أبو النجمی مصدری مقیم قریه جنبده 38
- ابو جعفر کمیح 39
- ابو جعفر طوسی 39
- ابو جعفر طوسی متأخر 39
- ابو جعفر بن محسن حلبی 39
- ابو جعفر نیشابوری 40
- ابو جعفر بن معیّه حسنی 40
- ابو جعفر بن مولانا محمد امین استرآبادی 40
- ابو جعفر بن مهدی بن عابد ابوالحرب حسینی مرعشی 40
- ابو جعفر بن قِبَهْ 41
- ابو جعفریون 41
- ابو جعفر بن هارون بن موسی تلعکبری 41
- ابو الجود بن نصراللّه تتوی 42
- ابو حبیش متکلم 42
- «باب حاء» 42
- ابو حاتم رازی 42
- ابوالحسن فقیه شاذانی 43
- ابوالحسن بن احمد شاذان 43
- ابوالحسن 43
- ابوالحسن بن ملا احمد ابیوردی کاشانی 44
- ابوالحسن ایادی 45
- ابوالحسن کاشی 45
- ابوالحسن بغدادی سورائی بزاز 46
- ابوالحسن باوردی 46
- ابوالحسن شرفه 46
- ابوالحسن سمری 47
- ابوالحسن بصروی 47
- ابوالحسن بصری کاتب 47
- ابوالحسن بکری 48
- ابوالحسن خازن 49
- ابوالحسن راوندی 51
- ابوالحسن بن شاذان 51
- ابوالحسن بن سعدویه قمی 51
- ابوالحسن فارسی 52
- ابوالحسن بن صفّار 52
- ابوالحسن طبری 52
- ابوالحسن سمسی 52
- ابوالحسن بن عریضی 53
- ابوالحسن شعرانی 53
- ابوالحسن بن طباطبا علوی شاعر 54
- ابوالحسن بن علی بن محمد بن مهدی 55
- ابوالحسن بن علوان حسینی شامی عاملی 55
- ابوالحسن بن طباطبا علوی 55
- ابوالحسن بن شیخ ابوالقاسم زیدبن حسین بیهقی 56
- ابوالحسن فراهانی شیرازی 56
- ابوالحسن قاینی 58
- ابوالحرب بن علی حسینی 60
- ابوالحسن لؤلؤیی 60
- ابوالحسن کیدری 60
- ابوالحسن منصوری 60
- ابوالحسن مجاشعی 61
- ابوالحسن موسوی عاملی 61
- ابوالحسن علی بن ابی طالب هموسه فرزادی 61
- سید ابوالحسن بن نورالدین علی بن علی بن حسین بن ابی الحسن موسوی عاملی جبعی 62
- ابوالحسن نحوی 62
- ابوالحسن نحوی 62
- ابوالحسین بن ابو جیّد قمی 62
- ابوالحسین بن علی بن مرائی علوی 63
- ابوالحسین راوندی 63
- ابوالحسین بن احمد عطّار 63
- ابوالحسین بن احمد قمی 63
- ابوالحسین بن محمد بن ابی سعید 64
- ابوالحمد 64
- ابوالحسین نصیبی 65
- ابوالحسین وارانی 65
- ابو خلیفه 65
- ابوالحسین بن مهلوس علوی موسوی 65
- «باب خاء» 65
- ابودَجانه 66
- ابوذر [ت 32ه / 652م] 67
- ابوالدنیا 67
- «باب ذال» 67
- «باب را» 68
- ابوالربیع شامی عاملی 68
- ابوالرضا حسنی راوندی 68
- ابوالرضا حسینی راوندی 68
- ابوزید کبابکی کحی حسینی گرگانی 69
- «باب سین» 69
- ابوالسعادات 69
- ابوسعد بن طاهر 69
- ابوسعد بن حسن صلتی 69
- ابوسعید نیشابوری 70
- ابوسعید خزاعی 70
- ابوسعد [بن] فرخان، نزیل کاشان 70
- ابوسعید خُدَری 70
- ابو سلیمان فخرالدین داوود بن ابوالفضل مولانا تاج الدین محمد بن داوود 71
- ابوسهل بغدادی 71
- «باب شین» 73
- ابوالشرف اصفهانی 73
- ابوصالح حلبی 74
- ابوصابر بن احمد 74
- «باب صاد» 74
- ابو صمصام 75
- ابوالصلاح حلبی 75
- ابوالصلت بن عبدالقاهر 75
- ابوطالب استرآبادی 76
- ابوطالب بن امیر ابوالفتح حسینی 76
- ابوصمصام بن معبد حسینی 76
- «باب طا» 76
- ابوطالب استرآبادی 77
- ابوطالب بن شیخ اسماعیل رازانی 77
- ابوطالب امامی اصفهانی 78
- ابوطالب استرآبادی 79
- ابوطالب حسینی بسی 79
- ابوطالب تبریزی 79
- ابوطالب حسینی قصبی 79
- ابوطالب بن غرور 80
- ابوطالب بن رجب 80
- ابوطالب بن عبدالسمیع 80
- ابوطالب، والد ارجمند حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام 80
- ابوطالب هاشمی 81
- ابوطالب هروی 81
- ابوطالب بن مهدی علوی سیلقی 81
- «باب عین» 82
- ابوطیب 82
- ابوالعباس مستغفری 82
- ابو عبداللّه 83
- ابوالعباس بن نوح 84
- ابو عبداللّه بزوفری 84
- ابو عبدالرحمن مسعودی 84
- ابو عبداللّه بن شاذان 84
- ابو عبدالرحمن بزوفری 84
- ابو عبداللّه بن حمّاد انصاری 85
- ابو عبداللّه بزوفری 85
- ابو عبداللّه حلوانی 85
- ابو عبداللّه بن خمری خزّاز 85
- ابو عبداللّه دوریستی 86
- ابو عبداللّه معروف به نعمت 86
- ابو عبداللّه بن فارسی 86
- ابو عبداللّه قزوینی 86
- ابو عبداللّه دوریستی 87
- ابو عبداللّه بن محمّد حسنی 87
- ابو عبداللّه مرزبانی 87
- ابو عبداللّه نیشابوری 87
- ابو العتاهیه 88
- ابو علی 88
- ابو العلاء حافظ 88
- ابو عفان بن احمد بن بندار 88
- ابو علی محمد بن منصور حسینی 88
- ابو علی بزوفری 89
- ابو عمرو زاهد 89
- ابو علی بن جنید 90
- ابو علی بن طاهر سیوری 90
- ابو علی طبرسی 90
- ابو علی بن حمزه موسوی 90
- ابو علی تنوخی 90
- ابو علی طوسی 91
- ابو علی موضح 91
- ابو عیسی زرّاق 91
- ابو علی صولی 91
- ابو علی بن همّام 92
- ابو عمروبن مهدی 92
- ابو علی بن محمد بن اشعث کندی کوفی 92
- ابو غالب زراری 93
- «باب غین» 93
- ابو غالب بن ابو هاشم حسینی مرعشی 93
- ابو غالب بن علی بن قسوره 94
- ابو غانم بن ابو غانم بن ابو علی جوانه 94
- ابو غیاث بن بسطام 95
- ابو غانم علی بن ابوطالب جوانی 95
- ابو غانم عُصمی هروی 95
- ابوالفتح بن امیر مخدوم حسینی قزوینی عربشاهی 96
- ابوالفتح حفّار 98
- ابوالفتح بن حسین بن ابوبکر اربلی 98
- ابوالفتح بستی 98
- ابوالفتح کراچکی 98
- ابوالفتوح 98
- ابوالفتوح رازی 99
- ابوالفضل 99
- ابوالفضل جعفی 100
- ابوفراس حمدانی 100
- ابوالفضل شعبی 100
- ابوالفضل صابونی 100
- ابوالفضل کرمانی 101
- ابوالفضل طبرسی 101
- ابوالفضل صابونی معروف به ابن ابوالعباس عامری 101
- ابوالفتح شرفه 102
- ابوالفتح متولّی مسجد جامع کوفه 103
- ابوالفتح صیداوی 103
- ابوالفتح واسطی 103
- ابوالفرج بن ابو قرّه 103
- ابوالفضل حصکفی شاعر 103
- ابوالفتح بن جلی 104
- ابوالفضل حسینی سروی 104
- ابوالفضل بن محمد هروی 104
- ابوالقاسم بن اسماعیل بن عنان کتبی ورّاق حلّی 105
- «باب قاف» 105
- ابوالفتح بن جندی 105
- ابوالقاسم جرفادقانی (گلپایگانی) 106
- ابوالقاسم بن ابو محمد بن منتهی حسینی مرعشی 106
- ابوالقاسم تنوخی 106
- ابوالقاسم 106
- ابوالقاسم حسکانی 106
- ابوالقاسم الروحی 108
- ابوالقاسم دارمی 108
- ابوالقاسم تبریزی اسکوئی 108
- ابوالقاسم بن طی عاملی 108
- ابوالقاسم دعبلی 109
- ابوالقاسم بن سهل واسطی عدل 109
- ابوالقاسم فندرسکی موسوی حسینی 109
- ابوالقاسم کوفی 113
- ابوالقاسم بن محمد تنوخی 114
- ابوالقاسم بن کمیح 114
- ابوالقاسم بن شبل و کیل بن اسد 114
- ابوالقاسم وزیر مغربی 115
- ابوالقاسم بن محمد 115
- ابوالقاسم بن محمد بن ابوالقاسم حاسمی 115
- ابولؤلؤ 119
- «باب لام» 119
- ابواللطیف بن احمد بن ابولطیف زرقویه 120
- ابوالمحاسن رویانی 121
- ابوالمحاسن گرگانی 121
- ابوالمکارم 121
- ابومحمد فحّام 123
- ابومحمد بن حسن بن محمد بن نصر 123
- ابومحمد اطروش 123
- ابومحمد بن ابوالفتح واسطی 123
- ابومحمد بن حسن بن داوود قمی 124
- ابومحمد صیمری 124
- ابومحمد بن حسن بن عبدالواحد زربی 124
- ابومحمد کرخی 124
- ابومخنف 125
- ابومحمد بن منتهی مرعشی 125
- ابومحمد عفجری 125
- ابومحمد علوی 126
- ابومطهر صیدلانی 126
- ابومعبد حسینی 126
- ابوالمعالی بن بدرالدین حسن حسینی استرآبادی 126
- ابوالمفضل 127
- ابوالمفاخر بن محمد رازی[شیخ شمس الدین -] 127
- ابوالمفضل شیبانی 127
- ابومحمد فحّام 127
- ابومنصور سکری 128
- ابومنصور بن عبداللّه 128
- ابوالمکارم بن زهره 128
- ابومنصور طبرسی 128
- ابو منصور پسر عموی سید رضی الدین، علی بن طاووس حسنی 129
- ابومنصور بن عبدالمنعم بن نعمان بغدادی 129
- ابومنصور عکبری 129
- ابومحمد حسینی 130
- ابومحمد مجدی 131
- ابومحمد محمدی 131
- ابومحمد حسینی قائنی 133
- ابوالنجف مصری 134
- «باب نون» 134
- ابومحمد بن حسن بن زبیب الدین، ابوطالب بن ابوالمجد یوسفی 134
- ابو نعیم 135
- أبو نصر 135
- ابو نصر غاری 135
- ابوالنعیم 136
- ابونواس 137
- ابوالنعیم بن محمد بن کاشانی 137
- «باب واو» 139
- ابوالولی بن شیرازی 139
- ابوالولی بن محمد هادی حسینی شیرازی 139
- ابوالولی بن شاه محمود انجوی 140
- «باب ها» 141
- ابوهاشم علوی 141
- ابوالهیثم بن تَیَّهانْ 143
- «باب یاء» 144
- ابویزید ثانی بسطامی 144
- ابویزید بن شریعه الدین محمد زاکانی 145
- ابویعلی 146
- ابویعلی بن ابو هیجاء علوی عمری 147
- ابویعلی بن حیدر بن مرعش مرعشی 147
- ابویعلی هاشمی عباسی 148
- ابویعلی بن علی بن عبداللّه بن احمد جعفری 148
- اشاره 149
- ابن ابی ثلج 150
- ابن ابو جیّد قمی 150
- ابن ابرز حسینی 150
- ابن ادریس 151
- ابن ابی جامع 151
- ابن ابی الصلت 151
- ابن اشناس 151
- ابن ابی شیبه 151
- ابن اعلم 152
- ابن ابی عقیل 152
- ابن ام مکتوم 152
- ابن ابی عمیر 152
- ابن اقساسی 153
- ابن ابی العزّ 154
- ابن برّاج 154
- ابن ابی قرّه 154
- «باب باء» 154
- ابن ابی اوس 154
- ابن باقی 155
- ابن بطریق 156
- بابا شجاع الدین 156
- ابن بابویه 156
- ابن بدر همدانی کوفی 156
- ابن جمهور لحساوی 157
- ابن تیّهان 157
- «باب جیم» 157
- ابن جنید 159
- ابن جوالیقی 159
- ابن حاشر 160
- ابن حجاج 160
- ابن حمزه 160
- ابن حمّاد علوی حسینی 160
- ابن حمزه 161
- «باب خا» 162
- ابن خیّاط عاملی 162
- «باب دال» 163
- ابن داوود 163
- ابن درید 163
- ابن زریک 164
- «باب زا» 164
- ابن راوندی 164
- «باب را» 164
- بنو زهره 165
- ابن زهره 165
- «باب سین» 166
- ابن سکون 166
- ابن سکّیت 166
- ابن شرفشاه حسینی 167
- «باب شین» 167
- ابن شهریار خازن 168
- ابن شریفه و اسطی 168
- ابن صائغ 169
- ابن شهرآشوب 169
- «باب صاد» 169
- «باب طاء» 170
- ابن طاووس 170
- ابن طیّ 171
- ابن نوبخت 172
- ابن عبدالعالی 172
- «باب عین» 172
- «باب ظاء» 172
- ابن عباس 173
- ابن عقده 173
- ابن عمید 173
- ابن عبدون 174
- ابن عقیل 174
- ابن علقمی 174
- ابن عیسی رمانی 175
- ابن عین زربی 176
- ابن عصام 176
- ابن العشره الکرکی 176
- ابن عیّاش 177
- ابن عودی 177
- «باب قاف» 178
- ابن فهد 178
- ابن قضاعه 178
- ابن مکی 179
- ابن قدامه 179
- «باب میم» 179
- ابن قولویه 179
- ابن کمال پاشا 179
- ابن مطهر 180
- ابن میثم 180
- ابن محمود 180
- ابن متّوج 180
- ابن معلّم 181
- ابن معافی 181
- ابن مسعود 181
- ابن ماهیار 182
- ابن معیّه 182
- ابن نجّار 182
- «باب نون» 182
- ابن نجد 183
- ابن نما 183
- بنی نوبخت 184
- ابن نوبخت 184
- «باب هاء» 185
- ابن همام 185
- اشاره 186
- یادداشتهای مترجم 199
- اشاره 202
ابوالاسود دئَلی / دُؤَلی
ظالم بن عمرو بن جندل بن سفیان تابعی بصری(1). وی واضع و مستخرج علم نحو بوده است و به ابوالاسود دئلی شهرت دارد و از اصحاب حضرت علی و حسنین و سجاد علیهماالسلام است.
ابو ایّوب انصاری [52ه / 672م، نام او خالدبن زید خزرجی است]
قبرش در حال حاضر در قسطنطنیه(2) در مزار معروفی است که مردم به زیارت آن می روند. از سوی دیگر در میان آذربایجانی ها مشهور است که قبر ابو ایّوب انصاری در آخر شهر ارومیه است و همان مکان را ابو ایّوب انصاری گفته اند.
«باب باء»
ابو البدر
شیخ رئیس فاضل کامل امامی بنام است. در اردبیل، در کتابی چنین دیدم. ابو علی طوسی گفته است: رئیس ابوالبدر این اشکال را نوشته است * ااآم ه ق اااا و اظهار
داشته است از شخص مورد وثوق و اعتمادی شنیدم حضرت مولا علی بن ابی طالب علیهماالسلام، اشکال مزبور را بر روی سنگی که حک شده بود مشاهده کرده وافزوده است که آن اشکال، رمز اسم اعظم الهی است و (حضرت مولا یا آن مرد موثق(3)) طریقه
1- شاعر از قبیله دئل که در جنگ صفین حضور داشته است. اصول النحوالعربی بدو منسوب است. المنجد فی اللغه والاعلام /14.
2- طبری 5/232 آورده است که یزید بن معاویه در 49ق به قصد جنگ با رومیان رهسپار شد وابو ایوب انصاری را که سالخورده بود به همراه برد. چندی بعد در 52ق که قسطنطنیه در محاصره مسلمانان بود ابو ایوب در اثر بیماری درگذشت. ن. ک: دائره المعارف شیعه.
3- ابیات مزبور در دیوان حضرت امیرالمؤمنین به نام آن بزرگوار آمده است لیکن در شرح دیوان ناقص آورده شده و میبدی در شرح تنظیم اشکال مزبور گوید: صفری سه الف کشیده مدی بر سر: میمی کج و کور ونردبانی در بر: پس چار الف است و تاو واوی دم سر: این است یقین اسم خدای اکبر - م.