- مقدمه 1
- اشاره 6
- ام اَیْمَن 7
- أم علی همسر شهید [اول (م786ق)] «ره» 8
- حمیده دخترمولانا محمد شریف بن شمس الدین محمد رویدشتی اصفهانی 8
- حُسْنیه 10
- فاطمه دختر شیخ محمد بن احمد بن عبداللّه بن حازم عکبری 10
- دختر شیخ علی منشار 11
- آمنه خاتون دختر ملا محمد تقی مجلسی 11
- دختر مسعود ورّام 12
- دختر سیّد مرتضی 13
- مادر سید بن طاووس 13
- خواهر ملا رحیم اصفهانی 14
- سیده سکینه دختر مکرمه مولانا حسین بن علی بن ابی طالب علیهم السلام 14
- شرح نهج البلاغه ابن میثم به خط زنی فاضل 14
- دختران شیخ طوسی 14
- اشاره 16
- ابو اسامه 17
- ابو اسحاق بن بحیراصفهانی 17
- ابو احمد موسوی 17
- ابو اسحاق سَبیعی 18
- ابو ایّوب انصاری [52ه / 672م، نام او خالدبن زید خزرجی است] 24
- ابوالاسود دئَلی / دُؤَلی 24
- «باب باء» 24
- ابو البدر 24
- ابوالبرکات 27
- ابوبکر گرگانی 28
- ابوبکر خوارزمی 28
- ابوالبرکات خوزی 31
- ابوالبرکات مشهدی 31
- ابوبکر تایبادی 32
- ابوالبرکات مشهدی / علوی 32
- ابوبکر جعابی 33
- ابوبکر بن دُرید ازدی 33
- ابوبکر دوری 33
- ابوبکر بن عیّاش 34
- ابوبکر مدائنی کاتب 34
- ابوبکر صولی 34
- ابوالتحف 35
- ابوبکر قاضی 35
- «باب تاء» 35
- ابوتراب حسنی 36
- ابو تراب بن رؤیه قزوینی 36
- ابوتراب خطیب 36
- «باب جیم» 37
- ابو جعفر 37
- ابو تمّام 37
- ابو جعفر بن فقیه أمیرکا بن أبو النجمی مصدری مقیم قریه جنبده 38
- ابو جعفر بن رستم طبری 38
- ابو جعفر بن جریر طبری 38
- ابو جعفر اشعری 38
- ابو جعفر طوسی متأخر 39
- ابو جعفر طوسی 39
- ابو جعفر بن محسن حلبی 39
- ابو جعفر کمیح 39
- ابو جعفر بن مولانا محمد امین استرآبادی 40
- ابو جعفر بن مهدی بن عابد ابوالحرب حسینی مرعشی 40
- ابو جعفر نیشابوری 40
- ابو جعفر بن معیّه حسنی 40
- ابو جعفریون 41
- ابو جعفر بن هارون بن موسی تلعکبری 41
- ابو جعفر بن قِبَهْ 41
- ابو حبیش متکلم 42
- «باب حاء» 42
- ابو الجود بن نصراللّه تتوی 42
- ابو حاتم رازی 42
- ابوالحسن بن احمد شاذان 43
- ابوالحسن فقیه شاذانی 43
- ابوالحسن 43
- ابوالحسن بن ملا احمد ابیوردی کاشانی 44
- ابوالحسن ایادی 45
- ابوالحسن کاشی 45
- ابوالحسن بغدادی سورائی بزاز 46
- ابوالحسن شرفه 46
- ابوالحسن باوردی 46
- ابوالحسن بصروی 47
- ابوالحسن سمری 47
- ابوالحسن بصری کاتب 47
- ابوالحسن بکری 48
- ابوالحسن خازن 49
- ابوالحسن راوندی 51
- ابوالحسن بن سعدویه قمی 51
- ابوالحسن بن شاذان 51
- ابوالحسن بن صفّار 52
- ابوالحسن طبری 52
- ابوالحسن فارسی 52
- ابوالحسن سمسی 52
- ابوالحسن شعرانی 53
- ابوالحسن بن عریضی 53
- ابوالحسن بن طباطبا علوی شاعر 54
- ابوالحسن بن علوان حسینی شامی عاملی 55
- ابوالحسن بن علی بن محمد بن مهدی 55
- ابوالحسن بن طباطبا علوی 55
- ابوالحسن بن شیخ ابوالقاسم زیدبن حسین بیهقی 56
- ابوالحسن فراهانی شیرازی 56
- ابوالحسن قاینی 58
- ابوالحرب بن علی حسینی 60
- ابوالحسن کیدری 60
- ابوالحسن منصوری 60
- ابوالحسن لؤلؤیی 60
- ابوالحسن مجاشعی 61
- ابوالحسن علی بن ابی طالب هموسه فرزادی 61
- ابوالحسن موسوی عاملی 61
- سید ابوالحسن بن نورالدین علی بن علی بن حسین بن ابی الحسن موسوی عاملی جبعی 62
- ابوالحسن نحوی 62
- ابوالحسن نحوی 62
- ابوالحسین بن ابو جیّد قمی 62
- ابوالحسین بن علی بن مرائی علوی 63
- ابوالحسین راوندی 63
- ابوالحسین بن احمد عطّار 63
- ابوالحسین بن احمد قمی 63
- ابوالحسین بن محمد بن ابی سعید 64
- ابوالحمد 64
- «باب خاء» 65
- ابو خلیفه 65
- ابوالحسین نصیبی 65
- ابوالحسین وارانی 65
- ابوالحسین بن مهلوس علوی موسوی 65
- ابودَجانه 66
- ابوذر [ت 32ه / 652م] 67
- «باب ذال» 67
- ابوالدنیا 67
- «باب را» 68
- ابوالربیع شامی عاملی 68
- ابوالرضا حسنی راوندی 68
- ابوالرضا حسینی راوندی 68
- ابوزید کبابکی کحی حسینی گرگانی 69
- ابوسعد بن طاهر 69
- «باب سین» 69
- ابوسعد بن حسن صلتی 69
- ابوالسعادات 69
- ابوسعد [بن] فرخان، نزیل کاشان 70
- ابوسعید خزاعی 70
- ابوسعید نیشابوری 70
- ابوسعید خُدَری 70
- ابوسهل بغدادی 71
- ابو سلیمان فخرالدین داوود بن ابوالفضل مولانا تاج الدین محمد بن داوود 71
- ابوالشرف اصفهانی 73
- «باب شین» 73
- ابوصالح حلبی 74
- «باب صاد» 74
- ابوصابر بن احمد 74
- ابو صمصام 75
- ابوالصلاح حلبی 75
- ابوالصلت بن عبدالقاهر 75
- ابوصمصام بن معبد حسینی 76
- ابوطالب بن امیر ابوالفتح حسینی 76
- «باب طا» 76
- ابوطالب استرآبادی 76
- ابوطالب بن شیخ اسماعیل رازانی 77
- ابوطالب استرآبادی 77
- ابوطالب امامی اصفهانی 78
- ابوطالب حسینی بسی 79
- ابوطالب تبریزی 79
- ابوطالب استرآبادی 79
- ابوطالب حسینی قصبی 79
- ابوطالب بن غرور 80
- ابوطالب بن رجب 80
- ابوطالب بن عبدالسمیع 80
- ابوطالب، والد ارجمند حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام 80
- ابوطالب هروی 81
- ابوطالب بن مهدی علوی سیلقی 81
- ابوطالب هاشمی 81
- ابوطیب 82
- ابوالعباس مستغفری 82
- «باب عین» 82
- ابو عبداللّه 83
- ابوالعباس بن نوح 84
- ابو عبداللّه بزوفری 84
- ابو عبدالرحمن بزوفری 84
- ابو عبداللّه بن شاذان 84
- ابو عبدالرحمن مسعودی 84
- ابو عبداللّه بن حمّاد انصاری 85
- ابو عبداللّه بزوفری 85
- ابو عبداللّه بن خمری خزّاز 85
- ابو عبداللّه حلوانی 85
- ابو عبداللّه بن فارسی 86
- ابو عبداللّه معروف به نعمت 86
- ابو عبداللّه قزوینی 86
- ابو عبداللّه دوریستی 86
- ابو عبداللّه دوریستی 87
- ابو عبداللّه نیشابوری 87
- ابو عبداللّه بن محمّد حسنی 87
- ابو عبداللّه مرزبانی 87
- ابو علی 88
- ابو العتاهیه 88
- ابو عفان بن احمد بن بندار 88
- ابو العلاء حافظ 88
- ابو علی محمد بن منصور حسینی 88
- ابو علی بزوفری 89
- ابو عمرو زاهد 89
- ابو علی طبرسی 90
- ابو علی بن طاهر سیوری 90
- ابو علی بن حمزه موسوی 90
- ابو علی تنوخی 90
- ابو علی بن جنید 90
- ابو عیسی زرّاق 91
- ابو علی موضح 91
- ابو علی صولی 91
- ابو علی طوسی 91
- ابو عمروبن مهدی 92
- ابو علی بن محمد بن اشعث کندی کوفی 92
- ابو علی بن همّام 92
- ابو غالب زراری 93
- ابو غالب بن ابو هاشم حسینی مرعشی 93
- «باب غین» 93
- ابو غالب بن علی بن قسوره 94
- ابو غانم بن ابو غانم بن ابو علی جوانه 94
- ابو غانم علی بن ابوطالب جوانی 95
- ابو غانم عُصمی هروی 95
- ابو غیاث بن بسطام 95
- ابوالفتح بن امیر مخدوم حسینی قزوینی عربشاهی 96
- ابوالفتح حفّار 98
- ابوالفتح بن حسین بن ابوبکر اربلی 98
- ابوالفتح بستی 98
- ابوالفتح کراچکی 98
- ابوالفتوح 98
- ابوالفتوح رازی 99
- ابوالفضل 99
- ابوفراس حمدانی 100
- ابوالفضل شعبی 100
- ابوالفضل جعفی 100
- ابوالفضل صابونی 100
- ابوالفضل طبرسی 101
- ابوالفضل صابونی معروف به ابن ابوالعباس عامری 101
- ابوالفضل کرمانی 101
- ابوالفتح شرفه 102
- ابوالفتح متولّی مسجد جامع کوفه 103
- ابوالفتح واسطی 103
- ابوالفرج بن ابو قرّه 103
- ابوالفتح صیداوی 103
- ابوالفضل حصکفی شاعر 103
- ابوالفتح بن جلی 104
- ابوالفضل حسینی سروی 104
- ابوالفضل بن محمد هروی 104
- «باب قاف» 105
- ابوالفتح بن جندی 105
- ابوالقاسم بن اسماعیل بن عنان کتبی ورّاق حلّی 105
- ابوالقاسم بن ابو محمد بن منتهی حسینی مرعشی 106
- ابوالقاسم جرفادقانی (گلپایگانی) 106
- ابوالقاسم حسکانی 106
- ابوالقاسم تنوخی 106
- ابوالقاسم 106
- ابوالقاسم تبریزی اسکوئی 108
- ابوالقاسم الروحی 108
- ابوالقاسم دارمی 108
- ابوالقاسم بن طی عاملی 108
- ابوالقاسم بن سهل واسطی عدل 109
- ابوالقاسم فندرسکی موسوی حسینی 109
- ابوالقاسم دعبلی 109
- ابوالقاسم کوفی 113
- ابوالقاسم بن کمیح 114
- ابوالقاسم بن محمد تنوخی 114
- ابوالقاسم بن شبل و کیل بن اسد 114
- ابوالقاسم وزیر مغربی 115
- ابوالقاسم بن محمد 115
- ابوالقاسم بن محمد بن ابوالقاسم حاسمی 115
- ابولؤلؤ 119
- «باب لام» 119
- ابواللطیف بن احمد بن ابولطیف زرقویه 120
- ابوالمکارم 121
- ابوالمحاسن رویانی 121
- ابوالمحاسن گرگانی 121
- ابومحمد فحّام 123
- ابومحمد بن حسن بن محمد بن نصر 123
- ابومحمد اطروش 123
- ابومحمد بن ابوالفتح واسطی 123
- ابومحمد بن حسن بن داوود قمی 124
- ابومحمد صیمری 124
- ابومحمد بن حسن بن عبدالواحد زربی 124
- ابومحمد کرخی 124
- ابومحمد بن منتهی مرعشی 125
- ابومخنف 125
- ابومحمد عفجری 125
- ابومحمد علوی 126
- ابومعبد حسینی 126
- ابومطهر صیدلانی 126
- ابوالمعالی بن بدرالدین حسن حسینی استرآبادی 126
- ابوالمفضل 127
- ابوالمفاخر بن محمد رازی[شیخ شمس الدین -] 127
- ابوالمفضل شیبانی 127
- ابومحمد فحّام 127
- ابوالمکارم بن زهره 128
- ابومنصور طبرسی 128
- ابومنصور سکری 128
- ابومنصور بن عبداللّه 128
- ابومنصور عکبری 129
- ابو منصور پسر عموی سید رضی الدین، علی بن طاووس حسنی 129
- ابومنصور بن عبدالمنعم بن نعمان بغدادی 129
- ابومحمد حسینی 130
- ابومحمد مجدی 131
- ابومحمد محمدی 131
- ابومحمد حسینی قائنی 133
- «باب نون» 134
- ابومحمد بن حسن بن زبیب الدین، ابوطالب بن ابوالمجد یوسفی 134
- ابوالنجف مصری 134
- ابو نعیم 135
- أبو نصر 135
- ابو نصر غاری 135
- ابوالنعیم 136
- ابوالنعیم بن محمد بن کاشانی 137
- ابونواس 137
- «باب واو» 139
- ابوالولی بن محمد هادی حسینی شیرازی 139
- ابوالولی بن شیرازی 139
- ابوالولی بن شاه محمود انجوی 140
- ابوهاشم علوی 141
- «باب ها» 141
- ابوالهیثم بن تَیَّهانْ 143
- «باب یاء» 144
- ابویزید ثانی بسطامی 144
- ابویزید بن شریعه الدین محمد زاکانی 145
- ابویعلی 146
- ابویعلی بن ابو هیجاء علوی عمری 147
- ابویعلی بن حیدر بن مرعش مرعشی 147
- ابویعلی هاشمی عباسی 148
- ابویعلی بن علی بن عبداللّه بن احمد جعفری 148
- اشاره 149
- ابن ابی ثلج 150
- ابن ابو جیّد قمی 150
- ابن ابرز حسینی 150
- ابن ادریس 151
- ابن ابی جامع 151
- ابن اشناس 151
- ابن ابی الصلت 151
- ابن ابی شیبه 151
- ابن ابی عقیل 152
- ابن ام مکتوم 152
- ابن ابی عمیر 152
- ابن اعلم 152
- ابن اقساسی 153
- ابن ابی العزّ 154
- ابن برّاج 154
- ابن ابی قرّه 154
- «باب باء» 154
- ابن ابی اوس 154
- ابن باقی 155
- ابن بدر همدانی کوفی 156
- ابن بطریق 156
- بابا شجاع الدین 156
- ابن بابویه 156
- ابن تیّهان 157
- ابن جمهور لحساوی 157
- «باب جیم» 157
- ابن جنید 159
- ابن جوالیقی 159
- ابن حجاج 160
- ابن حمّاد علوی حسینی 160
- ابن حمزه 160
- ابن حاشر 160
- ابن حمزه 161
- «باب خا» 162
- ابن خیّاط عاملی 162
- «باب دال» 163
- ابن درید 163
- ابن داوود 163
- «باب زا» 164
- ابن زریک 164
- «باب را» 164
- ابن راوندی 164
- ابن زهره 165
- بنو زهره 165
- ابن سکّیت 166
- «باب سین» 166
- ابن سکون 166
- «باب شین» 167
- ابن شرفشاه حسینی 167
- ابن شریفه و اسطی 168
- ابن شهریار خازن 168
- «باب صاد» 169
- ابن شهرآشوب 169
- ابن صائغ 169
- «باب طاء» 170
- ابن طاووس 170
- ابن طیّ 171
- ابن نوبخت 172
- ابن عبدالعالی 172
- «باب عین» 172
- «باب ظاء» 172
- ابن عمید 173
- ابن عباس 173
- ابن عقده 173
- ابن عقیل 174
- ابن علقمی 174
- ابن عبدون 174
- ابن عیسی رمانی 175
- ابن عصام 176
- ابن العشره الکرکی 176
- ابن عین زربی 176
- ابن عیّاش 177
- ابن عودی 177
- ابن فهد 178
- «باب قاف» 178
- ابن قضاعه 178
- ابن مکی 179
- ابن قدامه 179
- «باب میم» 179
- ابن قولویه 179
- ابن کمال پاشا 179
- ابن مطهر 180
- ابن متّوج 180
- ابن میثم 180
- ابن محمود 180
- ابن معلّم 181
- ابن مسعود 181
- ابن معافی 181
- ابن نجّار 182
- ابن معیّه 182
- ابن ماهیار 182
- «باب نون» 182
- ابن نجد 183
- ابن نما 183
- بنی نوبخت 184
- ابن نوبخت 184
- ابن همام 185
- «باب هاء» 185
- اشاره 186
- یادداشتهای مترجم 199
- اشاره 202
به اختصار نوشته و تاریخ تألیف آن 1019ه . ق است.
ابو عمرو زاهد
محمد بن عبدالواحد زاهد طبری لغوی نحوی، شاگرد ثعلب لغوی مشهور است که گاهی هم وی را به صاحب ثعلب، معرفی کرده اند.
به صورت ظاهر از علمای امامیه است. کتابی دارد که اخبار فراوانی از آن را سید بن طاووس در کتابهایش نقل کرده است. من نام او را در کتابهای رجال ندیده ام.
از کتابهای او فائت الجمهره ابن درید در لغت است که شهید اول در یکی از یادداشتهایش و همچنین در آثار دیگرش از آن نقل کرده است. از دیگر تألیفات او کتاب الیواقیت است که یکی از علمای متأخر در کتاب المناقب پاره ای اخبار را در فضایل حضرت مولی از آن نقل کرده است پیداست کتاب مناقب که آن عالم از وی نقل کرده، کتاب مستقلی نیست، بلکه همان کتاب الیواقیت است.(1)
ابو علی بزوفری
احمد بن جعفر بن سفیان، در نسخه ای از امل الامل، 2/355 وی را به همین عنوان، معرفی کرده که اشتباه است. زیرا کنیه بزوفری، ابو عبداللّه است نه ابو علی.
1- سیوطی در بغیه الوعاه، ص 69 گوید: ابو عمرو محمد بن عبدالواحد مطرز لغوی معروف به ابو عمرو زاهد و غلام ثعلب در سال 261ه . ق متولد شده و حافظه عجیبی داشته است چنان که سی هزار ورقه را از حفظ ایراد می کرده و به خاطر چنین حافظه ای وی را دروغگو می دانسته اند. در فنون عربی کسی از وی داناتر نبوده است. لغویها بر وی طعنه می زدند و محدثان او را تصدیق و توثیق می کردند. ابو عمرو، معلم فرزند قاضی ابو عمر و محمد بن یوسف بود در یکی از روزها سی مسأله لغوی همراه با لغات بی سابقه و در پایان هر لغتی دو بیت شعر به وی فرا داد. پس از آن قاضی با ابن درید وابن انباری و ابن مقسم ملاقات کرد و از آنها در خصوص آنچه فرزندش فرا گرفته بود نظر خواست. هر یک عذری آوردند. ابن درید آنها را از مصنوعات ابو عمرو قلمداد کرد. بالاخره ابو عمرو درستی همه آنها را به اثبات رسانید. ابن درید از آن پس شرمنده شد و تا زنده بود سخنی نگفت، و اظهار نظری نکرد. ابراهیم بن ایوب همواره مشاهره ای برای او می فرستاد، چندی آن را به تأخیر انداخت و پس از آن همگی آنها را برای او فرستاد. ابو عمرو قبول نکرد و به وی نوشت: «ما را مورد اکرام و در ضمن غلامی خود قرار دادی. اکنون نیازی به آن نداریم و آسوده شدیم». از کتابهای او شرح الفصیح و غریب مسند احمد و تفسیر اسماء شعراست. وی در سال 345ه . ق در بغداد درگذشت - م.