بررسی علل گرایش مستبصرین به تشیع در پنجاه سال اخیر (1390 - 1340ھ.ش) صفحه 20

مذهب در اصطلاح عبارتست از راهی که پیروان هر آیینی پس از اختلاف و تفرّق و تشکیل فرقه ها پیش می گیرند، مانند شیعه و سنّی در میان مسلمانان، که در مسئلۀ امامت هر یک مذهب خاصّی دارند. (مقرّی فیومی، 1425: 211).

3-1-1- ملل

این واژه جمع «ملّت» بوده و به معانی زیر به کار می رود:

دین، آیین، شریعت، پیروان یک دین، گروه مردم و در همۀ موارد به معنای طریقت و سنّت است، و طریقت اقوام غیرمتدین را نیز شامل می شود؛ (معین، 1383، 898)

چنانکه از قول حضرت یوسف آمده است: {إِنِّی تَرَکتُ مِلَّهَ قَوْمٍ لاَّ یؤْمِنُونَ بِاللّهِ} (یوسف: 37)، من آیین گروهی را که به خدا بی ایمان و به آخرت کافرند، باور ندارم.

در اصطلاح علم فرقه شناسی، واژۀ ملل مترادف با ادیان آسمانی است (شهرستانی، 1998: 1/ 17).

4-1-1- نِحَل

این واژه جمع «نحله» بوده در کتب لغت به معنی مطلق هدیه یا هدیۀ بدون عوض آمده است و وقتی به باب افتعال و تفعّل می رود، یعنی انتحال و تنحّل، به معنی ادّعای دروغین است. در اصطلاح علم فرقه شناسی، این واژه مترادف «اهل اهواء»، یعنی مکاتب غیر آسمانی از جمله دهریون، صابئین و بت پرستان و...