بررسی علل گرایش مستبصرین به تشیع در پنجاه سال اخیر (1390 - 1340ھ.ش) صفحه 24

عباسی) ادامه یافت. این امر سبب محرومیت مسلمانان از سنّت پیامبر تا حدود یک قرن و نیم شد. پس از این دوران بود که افراد زیادی به کتابت آنها پرداختند. (همان)

3-3-1- همجواری مسلمانان با پیروان سایر ادیان

بسیاری از پیروان ادیان قبل از اسلام، از جمله مسیحیت، یهودیت و زرتشتی در همسایگی با مسلمانان می زیستند، که با گسترش اسلام و دامنۀ فتوحات آن، افراد زیادی از آنها به اسلام گرویدند. به طور کلّی، صرف همسایگی و تعامل با ادیان دیگر، خود عاملی در جهت آشنایی مسلمانان با مباحث عقیدتی مورد اختلاف در ادیان دیگر بود، از جمله موضوع کلام الهی (خلق قرآن) و جبر و اختیار، که پیش از این در بین یهودیان و مسیحیان مطرح شده بود. (همان)

4-3-1- سوء برداشت ولجاجت درپذیرش حقایق

یکی دیگر از عوامل اختلاف میان مسلمانان کج فهمی و کم فهمی همراه با لجاجت در مسائل دین و سیاست بود. از علل وجود این عامل بیسوادی، تعصبات و عدم درک جایگاه ولایت و رهبری بود. این بحث مخصوصاً در ماجرای جنگ صفّین (36-37ق) آشکار شد، زمانی که سپاه معاویه با خدعۀ عمرو عاص قرآن ها را بر سر نیزه ها کردند و سپاهیان امام علی علیه السلام ایشان را وادار کردند تا حکمیّت را بپذیرد. عجیب تر اینکه همین افراد به زودی و پس از اعلام نتیجۀ حکمیت پشیمان شدند. دلیل آن این بود که علی رغم حضور امام علی علیه السلام ، آنها خود به تفسیر قرآن دست زدند و نتیجۀ آن هم سوء برداشت ایشان از آیۀ «انّ الحکم الّا لله» (انعام: 57) بود. (همان)