مشاهیر تشیع خواجه نصیرالدین طوسی صفحه 32

نظامیه معروف است. این جنبش علمی را خاندان های حکومتی همچون بلعمی، جیهانی، عتبی و دیگران که صاحب آثار علمی بودند تقویت می کردند.

پی آمد حمله مغولان

اگرچه فتح ایران به دست ترک های غزنوی و سلجوقی با غارت و تخریب همراه بود وویرانگری تهاجم غزهای بلخ به خراسان در سال های پنجاه سده ششم هجری مشهوراست.(1) اما فتح ایران به دست مغولان در این کشور مانند سرزمین های دیگر آن چنان خرابی به بار آورد که قابل مقایسه با ویرانی های حاصل از تاخت و تاز غزها نبود. هجوم مغولان موجب امحای منظم جمعیت غیر نظامی در مجموعه ای از شهرهای بلخ، مرو، نیشابور، هرات، طوس، ری، قزوین، همدان، مراغه، اردبیل و شهرهای دیگر شد. این یک قتل عام نظامی کامل بود که هدف آن از بین بردن مقاومت احتمالی، ترساندن بقیه و گاه تهیه مراتع صحراگردان بود.

ابن اثیر هجوم مغول را فاجعه جهانی عظیمی می داند.(2) نتیجه اولیه تهاجم مغولان سقوط جمعیت، عمدتاً میان زحمت کشان شهری و روستایی، به واسطه قتل عام و برده و اسیر گرفتن مردم، فرار بقایای جمعیت ترک مناطقی بود که در گذشته از جمعیت موج می زد. منابع عرب و ایرانی، هنگامی که از قتل عام مردم یاد می کنند، ارقامی بزرگ را می آورند. مثلا ابن اثیر می گوید که در تصرف مرو هفتصد هزار تن از مردم کشته شدند.(3) جوینی این رقم را یک میلیون و سیصد

1- ابن اثیر، ج11، ص117.
2- همان، ج12، ص35-233.
3- ابن اثیر، ج26، ص200.