- مقدمه استاد انصاری بویراحمدی 1
- موقعیت جغرافیایی منطقه ماوراءالنهر و خوارزم 9
- اشاره 9
- پی آمد حمله مغولان 32
- اشاره 38
- مراحل زندگی خواجه نصیر 41
- اندیشه سیاسی خواجه نصیرالدین طوسی 46
- جایگاه علمی خواجه نصیرالدین طوسی 53
- تألیفات خواجه طوسی 57
- تأسیس رصدخانه مراغه 60
- مذهب خواجه نصیر 65
- اواخر عمر خواجه نصیر الدین و وفات او 66
- اشاره 68
- اسماعیلیان نخستین 68
- فاطمیان 73
- اسماعیلیه نزاری در دوره الموت 86
- وضعیت جغرافیایی و استراتژیکی الموت 92
- میراث اسماعیلیه ونقش آنها در توسعه تمدن و فرهنگ 111
- اشاره 115
- موقعیت جغرافیایی و وضع طبیعی قهستان 115
- وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قهستان و پیوستن خواجه نصیرالدین به قلعه های قهستان 117
- تعامل علمی و مذهبی خواجه نصیر الدین با اسماعیلیان نزاری 130
- اشاره 158
- الف) کتاب ها (منابع و مأخذ) 158
- مأخذ 163
- ب) مقالات 165
- الف) آثار خواجه نصیر الدین طوسی 167
فصل اوّل: اوضاع سیاسی اجتماعی ایران در زمان حمله مغول
اشاره
در این فصل ابتدا موقعیت جغرافیایی ماوراءالنهر و خوارزم مورد بررسی قرار می گیرد تا بستر تاریخی و جغرافیایی لازم جهت بررسی اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خوارزمشاهیان و هجوم مغولان فراهم شود. سپس وضعیت فلات ایران به عنوان قطب بزرگ فرهنگ و تمدن در قرن هفتم از نظر جغرافیایی و میراث تمدنی و فرهنگی مورد تأمل قرار می گیرد. میراث عظیمی که در طوفان حمله مغولان مورد تهدید قرار گرفته بود.
موقعیت جغرافیایی منطقه ماوراءالنهر و خوارزم
رود جیحون قدیم مرز اقوام فارسی زبان و ترک زبان یعنی ایران و توران بود. بلاد شمالی، یعنی آن سوی رود جیحون را اعراب، «ماوراءالنهر» می گفتند.
ماوراءالنهر شامل سمرقند، بخارا وخوارزم و دشت های آسیای میانه است. طبیعت دشت های باز با بهترین مراتع علف زایی و بوته زایی، و قابلیت های تجاری و اقتصادی از طریق کشاورزی و گله داری (دامداری و بیابانگردی) در این منطقه قابل ملاحظه است.(1)
این منطقه در دوران باستان شامل سه منطقه باختر، سغدیانای بزرگ وخوارزم می شد. باختر (باکتریا) منطقه کوهستانی از شمال افغانستان تا
1- ابن حوقل، سفرنامه، ترجمه جعفر شعار، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1345، ص196.