- مقدمه 1
- نسب احمد بن موسی علیه السلام 10
- ملاحظاتی درباره پیدایش فرق شیعه در زمان امام موسی کاظم علیه السلام و مسأله امامت احمد بن موسی علیه السلام 15
- درنگی بر نقش احمد بن موسی و دیگر برادران امام رضا علیه السلام در قیام ابوالسرایا 21
- دلایل جانبداری از امامت احمد بن موسی علیه السلام 26
- پذیرش امامت احمد بن موسی الکاظم علیه السلام 29
- بیعت احمد بن موسی علیه السلام و مردم مدینه با علی بن موسی الرضا علیه السلام 31
- اوضاع سیاسی عصر مأمون 39
- ولایت عهدی امام رضا علیه السلام 41
- زمینه های قیام احمد بن موسی علیه السلام 45
- علت های قیام 48
- جغرافیای تاریخی قیام 54
- سرزمین پارس 58
- درنگ هایی درباره مسیر حرکت کاروان 63
- مبدأ حرکت کاروان 64
- مسیر حرکت کاروان 70
- آغاز قیام 74
- نیرنگ دشمن 78
- زندگی مخفیانه و شهادت احمد بن موسی علیه السلام 80
- اعقاب احمد بن موسی علیه السلام 81
- بقاع منسوب به فرزندان احمد بن موسی در بهبهان 87
- اشاره 92
- نظر منسوب به بیهقی 93
- بقعه منسوب به احمد بن موسی علیه السلام در اسفراین 98
- بررسی چند نظریه دیگر 104
- مدفن شاهزاده احمد بن موسی مشهور به شاهچراغ در لرستان 105
- مدفن امامزاده احمد بن موسی در گناباد 106
- مدفن امامزاده احمد در اسدآباد 114
- مزار امامزاده احمد بن موسی در ابرقو 118
- آرامگاه امامزاده احمد در آمل 119
- آرامگاه امامزاده احمد در آمل 119
- بقعه امامزاده احمد کیا سلطان در نور 120
- بقعه شاهزاده احمد در خاک فرج قم 121
- مرقد امامزاده احمد در قم 122
- قول اول 126
- اشاره 126
- قول دوم 127
- قول سوم 128
- بقعه احمد بن موسی مبرقع در کاشان 133
- مقبره معروف به احمد بن موسی مبرقع در قم 136
- آیا احمد بن موسی مبرقع به ایران هجرت کرده است؟ 137
- تأملاتی درباره موسی مبرقع و اولاد وی 138
- مدفن موسی مبرقع در قم 144
- نام و نسب مدفونان در بقعه چهل اختران قم 160
- قول چهارم 164
- تأمّلاتی درباره احمد بن موسی طاووس 166
- قول آخر 169
- اثبات مدفن احمد بن موسی کاظم علیه السلام در شیراز 175
- اشاره 181
- جنبه های افسانه ای در خبر آشکار شدن مرقد احمدبن موسی علیه السلام 183
- جنبه های افسانه ای در خبر آشکار شدن مرقد احمدبن موسی علیه السلام 183
- پیدایش قبر احمد بن موسی علیه السلام در زمان اتابکان 193
- آرامگاه احمد بن موسی علیه السلام در گذر تاریخ 197
- آرامگاه احمد بن موسی علیه السلام در گذر تاریخ 197
- ابراهیم بن موسی کاظم علیه السلام 213
- اتابکان فارس 216
- اسحاق بن موسی علیه السلام 219
- اسماعیل بن موسی علیه السلام 221
- امیر مقرب الدین مسعود بن بدر 224
- حسن بن موسی علیه السلام 226
- آشکار شدن مدفن حسین بن موسی علیه السلام 229
- حسین بن علی (صاحب فخ) 232
- حمزه بن موسی علیه السلام 234
- زید بن علی علیه السلام 236
- سری بن منصور (ابوالسرایا) 239
- سلیمان بن موسی علیه السلام 242
- شیخ ابوعبداللّه محمد بن خفیف 243
پیدایش تربت احمدبن موسی در تذکره ها و منابع دیده می شود، لازم است که این بخش از تاریخ زندگانی احمدبن موسی به دقت بررسی شود. بنابراین، در این بررسی لازم است ابتدا آگاهی هایی درباره هر دو مقطع تاریخی، یعنی دوران حکومت دیلمیان و اتابکان فارس در اختیار داشته باشیم و نسبت به شخصیت، کارها و یادمان هایی که عضدالدوله دیلمی و امیر مقرب الدین مسعود بن بدر در دوران حکمفرمایی خود، بر جای گذاشته اند، آگاهی یابیم، آن گاه گزارش های مندرج در منابع تاریخ زندگانی احمدبن موسی و منابع تاریخ محلی را که هر کدام به طور جداگانه در تأیید هر دو مقطع زمانی بیان شده است، با یکدیگر بسنجیم.
جنبه های افسانه ای در خبر آشکار شدن مرقد احمدبن موسی علیه السلام
از پیدا شدن مدفن احمدبن موسی در زمان امیر عضدالدوله دیلمی، چند گزارش ثبت شده است. متأسفانه، نویسندگان متأخری که به ذکر این گزارش ها پرداخته اند، بدون اشاره به مأخذ و به طور غیر متعهدانه، چیزهایی بدان افزوده و یا با کاستی هایی، آن را نقل کرده اند.(1)
به نظر می رسد سرچشمه این گزارش ها که با داستان آمیخته است، سه تذکره کنز الأنساب (تألیف 1302 ه .ق)، آثار الأحمدیه(2) (تألیف 1323 ه .ق) و بحر الأنساب،
جنبه های افسانه ای در خبر آشکار شدن مرقد احمدبن موسی علیه السلام
1- - محمد جعفر فضایلی، هدیه احمدیه، صص 8 - 14؛ علی سامی، شیراز، صص 323 - 325. وی به اشتباه آنچه را که صاحب «شد الأزار» درباره آشکار شدن مرقد حسین بن موسی الکاظم علیه السلام سید علاءالدین حسین آورده، با ماجرای پیدایش آرامگاه احمد بن موسی در آمیخته است. بسنجید: شیراز، صص 323 - 325 را با شد الأزار، ص 260.
2- - آثار الاحمدیه، تألیف جلال الدین محمد مجد الأشراف که در سال 1323 ه .ق به چاپ رسیده است. از این مؤلف، کتابی با عنوان حالات فیض آثار احمد بن موسی الکاظم شاهچراغ در سال 1345 از سوی انتشارات کتابخانه احمدی منتشر شده است که با نسخه قدیمی آثار الاحمدیه اختلاف دارد. با وجود این، کتاب اخیر در واقع، همان آثار الأحمدیه است که با دگرگونی هایی تجدید چاپ شده است. مجدالأشراف به هنگام تألیف آثار الاحمدیه، متولی آستان احمدی و سر سلسله طایفه ذهبیه شیراز بوده است. (ن.ک: محمد هاشم خراسانی، منتخب التواریخ، ص 68). ناگفته نماند که این احتمال نیز وجود دارد که مآخذ کتاب آثار الاحمدیه، کتاب آثار احمدی باشد. کتاب دوم توسط «غیاث الدین هبه اللّه» در سال 1105 به فارسی انتشار یافته که به نام شاه سلطان حسین صفوی نگاشته شده است. این مآخذ شاید قدیمی ترین کتاب جداگانه در شرح حال احمد بن موسی علیه السلامباشد. غیاث الدین، هبه اللّه به گفته صاحب الذّریعه إلی تصانیف الشیعه، متولّی آرامگاه احمدبن موسی علیه السلامبوده است. وی نسخه ای از این کتاب را در کتابخانه حسینیه نجف که از مجموعه موقوفات سیدرضا فرزند ابوالقاسم استرآبادی بوده، گزارش کرده است. عین عبارت او چنین است: «کتاب در احوال احمد بن موسی علیه السلام: ترجمه احمدبن موسی دفین شیراز المعروف به شاهچراغ، و هو الشریف أحمدبن الامام موسی بن جفعر علیهماالسلام، لخادمه الخازن لروضته المولی غیاث الدین هبه اللّه، فارسی، ألفه سنه 1105 و جعله باسم شاه سلطان حسین الصفوی، و سماه آثار أحمدی و قد فانتا ذکره فی محلّه. و رأیت النقل عن هذا الکتاب بالخصوصیات التی ذکرناها فی مجموعه هی من موقوفات السید رضا بن أبی القاسم الاسترآبادی موجود فی مکتبه الحسینیه فی النجف الأشرف (الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 4، ص 152 کتاب کنزالأنساب نیز که مؤلف آن سید عطا حسین بن سلطان احمد قادری منعمی حسنی حنفی است، از نظر ارزش و اعتبار همانند بحرالأنساب می باشد و قابل اعتماد نیست. این کتاب نیز در سال 1302 در بمبئی به چاپ رسیده است. کتاب های هدیه احمدی، تألیف محمد جعفر شاملی، شاهچراغ، تألیف محمد هادی سلاحی و شیراز، تألیف علی سامی با وجود کوشش و دقت مؤلفان آن ها، متأسفانه، اشتباه های دو کتاب نام برده در بالا، نیز در آن هاتکرار شده است.