چلچراغ شیراز: تحلیلی از قیام احمدبن موسی و برادران امام رضا علیه السلام صفحه 58

بعدها «مشهدِ» احمد بن موسی علیه السلام و برادرانش شد. بنابراین، لازم است پیش از شرح منزل ها و مسافت های فارس به توضیح مختصری درباره این سرزمین بپردازیم.

سرزمین پارس

سرزمین «پارس»،(1) سابقه دیرینه تاریخی دارد و در زمان های مختلف به عنوان پایتخت و مرکز سیاسی ایران و یا یکی از «ساتراپهای» (ایالت های) مهم ایران به شمار می رفته است. حدود خطّه پارس بنا بر گفته «زرکوب شیرازی» (درگذشته به سال 745 ه-.ق.) چند رکن داشته است:

«رکن شمالی (فارس) از ولایت اصفهان تا حدود ابرقوه، رکن جنوبی آن از کنار سواحل دریا تا کرمان و رکن شرقی آن از اعمال کرمان تا صوب سیرجان و رکن غربی از اعمال خوزستان، بر صوب دریای عمان و ارجان است».(2)

مسلمانان پس از فتح «فارس»(3) آن را به پنج ولایت تقسیم کردند. این تقسیم بندی تا زمان هجوم مغول همچنان باقی بود. برابر تقسیمات جغرافی دانان مسلمان، نواحی فارس عبارت بوده از: ناحیه «اردشیر خوره» که «شیراز»(4) مرکز آن و مرکز ایالت فارس محسوب می شد. ناحیه «شاپور خوره» که مرکز آن شهر «شاپور» بود. ناحیه «ارجان» که مرکز آن شهری به همین نام بود. ناحیه «اصطخر» که مرکز آن شهر قدیمی «پرسپولیس» بود و ناحیه «دارابجرد» که مرکز آن، شهری به همین نام بود.(5)

1- - پارس در منابع قدیم یونانیان، «پارسو، پرس، پرسر، پرسین و پارای تا سن» آمده که به سرزمین ایران اطلاق می شده است.ن.ک: اعتماد السلطنه، تطبیق جغرافیای قدیم و جدید ایران، صص 88 - 89.
2- - زرکوب شیرازی، شیرازنامه، صص 22 - 23.
3- - معرّب پارس.
4- - نام شیراز در کشفیّات باستان شناسی، به صورت ish-its-shiva آمده است. ر.ک: آریری، شیراز مهد عرفان، ص 40.
5- - نقل به اختصار از: لسترنج، سرزمین های خلافت شرقی، صص 267، 368، 269.