تاریخ علمای بلخ صفحه 229

حدثنا الولید بن القاسم الصیدلانی قال: حدثنا اسماعیل بن أبی خالد، عن عطیه، عن أبی

سعید الخُدری قال: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: من قال لا اله الاّ اللّه مُخلصا دخل الجنّه(1).

هرگاه کسی از روی اخلاص اقرار به توحید نماید داخل بهشت می گردد.

527. فضل بن محمود خمچانی بدخشانی

ابو اسحاق خمچانی از مفاخر فقهای عصر خود بود. او علم فقه را در مرو فرا گرفت و برای کامل کردن مقام علمی خود از مرو عازم نیشابور شد و علوم ادبی و فلسفه را در نیشابور آموخت. وی پس از پایان تحصیلات آن طور که خودش در مقدمه کتاب حقایق البلاغه نوشته است مدتی در دائره درس امام محمّد غزالی شرکت می کرد. او کتاب اخیر را در نیشابور تصنیف کرد و از نظر امام محمّد غزالی گذرانید. همچنان که کتاب آداب الدوله را نیز در این شهر تألیف کرد. و نیز چنان که خودش شرح داده است در سال

502ه .از اصفهان برای زیارت مکّه معظّمه عازم شد. او پس از پایان فرایض حج به سرزمین بیت المقدس رفت و بعد به اصفهان، نیشابور و توس مراجعت کرد و پس از مدت کوتاهی عازم بلخ شد و در این شهر قصد توطن کرد و در مدرسه امام بلخ مشغول تدریس شد. او مدت شش سال در این مدرسه درس گفت و کتابهای بسیاری تألیف کرد. تألیفات وی از این قرار است:

1- تبیان فی تعلیم الصبیان 2- علم الحساب 3- النجوم الزاهره 4- حقایق البلاغه 5- تحفه الانام فی سیر سیّد الانام 6- آداب الدوله 7- مفاتیح القلوب (در تصوّف) 8- مکارم الاخلاق.

ابو اسحاق فضل بن محمود خمچانی به سال 529 ه .در شهر بلخ جهان فانی را بدرود گفت و مزارش مورد احترام خاص و عام است(2).

1- القند فی ذکر علماء سمرقند، ص 662.
2- دایره المعارف آریانا، ج 1، ص 907.