تاریخ علمای بلخ صفحه 351

او روایاتش را از طریق ابوبکر محمّد بن اسحاق، ابوالعباس محمّد بن اسحاق ثقفی و دیگران نقل می کرد. ابو عبد اللّه حاکم نیشابوری می گوید: ابوالحسن محمّد بن سفیان

جوهری، فقیه و دانشمند بود و در علم مناظره ید طولایی داشت و می افزاید ابو یعلی حمزه بن عبدالعزیز مجلسی از شاگردان او بود و از وی روایاتی را نقل کرده است(1).

ابن اثیر می گوید: جوهری از طریق ابوبکر بن خزیمه روایت نقل می کرد. ابو عبد اللّه حاکم نیشابوری از کلماتی روایاتی را نقل کرده است(2).

656. محمّد بن سلیمان بلخی

علامه جمال الدین ابو عبد اللّه محمّد بن سلیمان بن حسن بن حسین بلخی مقدسی حنفی مشهور به ابن نقیب در نیمه شعبان سال 611ه . در یک خانواده بلخی تبار، در شهر قدس قدم به عرصه جهان نهاد. او در این شهر نشو و نما کرد و تحصیلات خود را در همان جا آغاز کرد، سپس برای تکمیل آن به مصر سفر کرد و در شهر قاهره ساکن گشت. در مصر به مدرسه عاشوریه راه یافت، و تحصیلات خود را در این مدرسه و سایر مدارس آن کشور به پایان رسانید. بعد از مدتی در مدرسه عاشوریه به تدریس علوم پرداخت و دیری نپایید که در دانشگاه الازهر مشغول تدریس شد.

او مردی صالح، پرهیزگار و متواضع بود. این عالم فاضل عمر خود را در راه تدوین تفسیر قرآن کریم صرف کرد. تفسیر وی در حدود پنجاه جلد است. نحوه تحریر این تفسیر بدین قرار بوده که اول اسباب نزول آیات را بررسی کرده و آن گاه به سراغ قواعد

قرائت و تجوید رفته و اعراب آیات را بررسی کرده است؛ سپس لغات مشکل قرآن کریم را مورد تحقیق قرار داده و معنا کرده است، و نیز در بُعد عرفانی و حقایق باطنی قرآن کار کرده است.

سرانجام وی به قدس شریف بازگشت که در ماه محرم سال 698ه . در این شهر