- مقدمه استاد انصاری بویراحمدی 1
- چکیده 5
- پیش گفتار: 7
- انگیزه های انتخاب این موضوع 10
- اشاره 12
- فصل اول : مفاهیم و کلیات 12
- نقش افراد در تاریخ 13
- اشاره 13
- مبحث اول: فلسفه تاریخ 13
- نظریه هایی در تحوّل تاریخ: 16
- 1. لقب مختار 21
- اشاره 21
- مبحث دوم: مختار در آینه تاریخ 21
- 2. پدر مادر مختار 22
- پدر مختار: 22
- مادر مختار: 23
- 3. محل رشد و پرورش مختار 25
- الف) زیرکی و سیاستمداری: 26
- 4. شخصیت و ویژگی های مختار 26
- ج) محبت شدید نسبت به اهلبیت علیه السّلام: 28
- ب) تقوا: 28
- مبحث سوم: مختار در دوران امام علی و امام حسن علیه السّلام (40 - 50 ه- ق) 29
- 1. مختار در دوران امام علی علیه السّلام 29
- 2. مختار در زمان امام حسن مجتبی علیه السّلام 31
- 3. مختار در زمان امام حسین علیه السّلام 35
- 4. مختار و عبدالله ابن زبیر 41
- مبحث چهارم: مختار و قیام توابین 48
- اشاره 48
- علل شکست قیام توابین 52
- مبحث پنجم: قیام مختار 54
- اشاره 54
- گفتار اول: شروع قیام 55
- گفتار دوم: اهداف قیام 58
- اشاره 58
- بیعت نامه 60
- گفتار سوم: همراهان قیام 61
- گفتار چهارم: قبایل شیعی عراق و موالی آنها 67
- گفتار پنجم: نتیجه قیام 71
- گفتار ششم: مخالفان قیام 74
- أ. اشراف کوفه 74
- ب. امویها 77
- اشاره 79
- ج. زبیریان 79
- راز ناکامی عبدالله بن زبیر در عراق 80
- اشاره 81
- گفتار هفتم: گسترش و سرانجام قیام 81
- سرانجام مختار و شهادت او 83
- اشاره 86
- فصل دوم : نقد و ارزیابی دیدگاه مبتنی بر عدم تأیید قیام مختار نزد اهلبیت علیه السّلام 86
- مبحث اول: دیدگاه ها و نظرات 87
- اشاره 87
- گفتار اول: مورخان 88
- اشاره 88
- 1. طبری 89
- 2. ابن اثیر 91
- 3. مسعودی 92
- 4. یعقوبی 93
- 1. محدثان (علامه مجلسی، صاحب بحارالانوار) 95
- گفتار دوم: علماء شیعه 95
- 2. مورخان شیعه (معاصرین) 99
- گفتار سوم: مذمت مختار در روایات و نقد آن ها 109
- اشاره 109
- روایات نکوهش مختار 113
- دلایل ردّ این روایات 115
- گفتار اول: ارتباط مختار با محمد حنفیه 121
- مبحث دوم: ردّیه ها و تحلیل و بررسی دیدگاهها 121
- اشاره 121
- چرا محمد حنفیه؟ 124
- محمد بن حنفیه کیست؟ 125
- اشاره 128
- تحلیل و بررسی 128
- گفتار دوم: ارتباط مختار با کیسانیه 128
- تحلیل و بررسی 129
- کیسان لقب اعطایی حضرت علی علیه السّلام به مختار 129
- گفتار سوم: ارتباط مختار با امام سجادعلیه السّلام 131
- گفتار چهارم: آیا مختار مدعی نبوت بود؟ 135
- اشاره 135
- نتیجه 138
- اشاره 143
- فصل سوم: نقد و بررسی و ارزیابی دیدگاههای مبتنی بر تأیید قیام مختار نزد اهلبیت علیه السّلام 143
- مبحث اول: دیدگاههای امامان شیعه^ 144
- 1. امام سجادعلیه السّلام 144
- 2. دیدگاه امام باقرعلیه السّلام نسبت به قیام و شخصیت مختار 148
- 3. قیام و شخصیت مختار از دیدگاه امام صادق علیه السّلام 151
- اشاره 153
- مبحث دوم: دیدگاه علما و بزرگان شیعه 153
- اشاره 154
- دیدگاه مورخان 154
- سخن علامه باقر شریف القرشی 156
- سخن زرگلی 156
- علامه عبدالرزاق مقرّم 157
- عالم بزرگ، هاشم معروف الحسنی 158
- نظر مقدس اردبیلی در مورد شخصیت مختار 158
- آیت الله سیّد محمّد تقی مدرسی 159
- دیدگاه محدثان 160
- مختار از دیدگاه «ابن نما» 160
- نظر خاتم المحدثین، مرحوم شیخ عباس قمی 163
- دیدگاه رجالیین در مورد شخصیت مختار 163
- نظر علامه مامقانی 163
- نظر آیت الله خویی(ره) 166
- دیدگاه علماء بزرگ درباره شخصیت و عظمت مختار 167
- بزرگان معاصر قیام 170
- 1. محمد حنفیه 170
- 2. ابن عباس 179
- تحلیل و بررسی 182
- فصل چهارم: آسیب شناسی و شبهات 185
- اشاره 185
- مبحث اول: مختار و اتهامات ناروا 189
- اشاره 189
- گفتار اول: ادعای نبوت 190
- اشاره 190
- مخالفان نهضت مختار: 192
- دلایل نارضایتی اشراف از نهضت مختار: 194
- نمونه سخنان قافیه دار مختار 196
- گفتار دوم: کیسانیه و مختار 200
- اشاره 200
- بیعت مختار 203
- گفتار سوم: نسبت کذاب دادن به مختار 206
- اشاره 215
- مبحث دوم: ارتباط مستمر مختار با اهل بیت علیه السّلام 215
- گفتار اول: انتقام مختار از قاتلان امام حسین علیه السّلام 216
- اشاره 216
- مختار و میثم تمار 217
- اعلام دستگیری قاتلان شهدای کربلا 219
- کشندگان امام حسین علیه السّلام 220
- تازندگان اسب 221
- کشتن عمر سعد 223
- شمر بن ذی الجوشن 226
- حرمله بن کاهل 227
- سنان بن أنس 230
- خولی در فهرست سیاه بدکاران 230
- چگونگی دستگیری خولی 231
- جنگ با عبید الله بن زیاد 233
- کشته شدن عبیدالله بن زیاد 233
- کشته شدن حصین بن نمیر 234
- کشته شدن شرحبیل 235
- نقد و بررسی انتقام مختار از قاتلان امام حسین علیه السّلام 237
- گفتار دوم: نامه مختار به امام سجاد× و محمد بن حنفیه 243
- نامه مختار به امام سجادعلیه السّلام 243
- نامه محمّد بن حنفیه 244
- نامه مختار به محمد حنفیه، همراه با هدایا و سرهای قاتلان کربلا 247
- نامه مختار به محمد بن حنفیه برای تصرف حجاز 248
- گفتار سوم: دعای امام سجادعلیه السّلام و محمد حنفیه برای مختار 250
- دعای امام سجادعلیه السّلام 250
- دعای محمد بن حنفیه 252
- گفتار چهارم: دعای امام باقر و امام صادق^ برای مختار 253
- جمع بندی و نتیجه گیری 256
- اشاره 256
- الف) تهمت هایی که به مختار نسبت داده اند. 259
- ب). دانشمندانی که مختار را تأیید کرده و او را از برخی تهمت ها مبرا دانسته اند. 260
- فهرست منابع 266
مقدمه استاد انصاری بویراحمدی
بسم الله الرحمن الرحیم
«وَ تعامل مَعالی الاُموُر و کانَ ذاعَقلِ وافر و جوابٍ حاضِرٍ و خِلال مَاُثوره و نَفس بالسَخاء مَوفُوره، و فِطره تُدْرِکُ الاشیاءِ بِفراستِها و هِمَّه تَغلوُ علی الفَراقِد بنفسَتها، وحدسٍ مُصِبٍ و کفّ فی العُروبِ مُجیب، و مارَسْ التَّجارُبِ محنَّک و لابَسَ الغُطوبِ فهذَّبتَهُ»(1)دیدگاه و مبانی اعتقادی شیعه در مورد مختار چگونه است؟
مختار بن ابو عبید ثقفی، جوانی معتقد، دین مدار، شجاع و رزم آور بود. وی قبل از به زندان افتادن به دستور عبید الله بن زیاد، اولین کسی بود که حمایت جدی خود را از مسلم (سفیر امام حسین علیه السّلام) اعلام کرد. عملکرد و مبارزات مختار در تاریخ اسلام به زیبایی ثبت شده است. نهضت مختار در حقیقت قیام و خیزشی مذهبی علیه ظلم و ستم بنی امیه بود. این قیام هم ماهیتش صد درصد شیعی و هم مورد تأیید ائمه شیعه بود. نهضت مختار چنان گسترده و فراگیر بود
1- مختار دست به کارهای بزرگ و ارزشمندی زد. او از عقل سرشاری برخوردار بود؛ ذهن حاضر جوابی داشت و دارای خصلتها و روشهای نیک و سخاوت بسیار بود؛ او ذاتاً انسانی بود که با تیزهوشی و فراست به درک و شناخت اموری پرداخت و همت والایی داشت؛ چنانکه او را به اوج عزت و بزرگواری رسانیده بود. در پیشبینیهایش اشتباه نمیکرد، به واقعیات مهم پی میبرد و آنها را درک میکرد و فکرش را از ناپاکیها و اشتباهات پاک نموده بود. بحارالانوار، مجلسی، ج 45، ص 350 به نقل از ذوب النضار، ابن نما.