مهارت معلمی صفحه 181

یکی از چیزهایی که رعایت آن لازم است، دقت و توجه به تُن صدا و ضرورت تنوع در آن است؛ چراکه روشن است که انسان از یک نواختی خسته می شود؛ لذا جاده های پیچ در پیچ، بهتر از اتوبان های صاف و مستقیم است و انسان در جاده های منحنی و پیچ در پیچ، خواب آلود نمی گردد.

معلم و سخنران باید علاوه بر رعایت تنوع محتوایی، در تُن صدا هم تنوع ایجاد کنند. تنوع در صوت ها یکی از راههای زدودن خستگی و یک نواختی است. یک قاری خوب، هر چه هم خوب بخواند، اگر لحن و آهنگ او تکراری باشد، انسان را خسته می کند؛ اما اگر کسی که قرائت

می کند، هر چند دقیقه تُن صدا را عوض کند، گوش مستمعان آرامش پیدا می یابد.

معلمان محترم نباید از این مهارت غافل شوند. تغییر تُن صدا به صورت آهسته، میانه و بلند- با توجه به محتوا و متناسب با آن- یکی از ساده ترین کارهایی است که نمی گذارد مخاطب خسته شود. البته صدای بلند باید متناسب با محتوا و برخاسته از عشق و دلسوزی باشد؛ وگرنه اثر مطلوب را نخواهد داشت. حضرت علیA برای ترغیب مردم به جهاد با صدای بلند سخن گفته اند: «ثمّ نادی بأعلی صوته: الجهاد، الجهاد عباد اللَّه».(1)

31. هیجان بجا

سخن و کلام عادی در مواردی، مؤثر و کارساز نیست و مخاطب نیاز به یک هیجان دارد که باید استاد آن را تأمین کند. حضرت علیA هنگامی که می خواستند از شهیدان سخن بگویند، دستشان را به صورت مبارک می زدند و بسیار می گریستند.(2) این کار را حضرت در مقابل مخاطبانی انجام می داد که نیاز به هیجان داشتند تا وجدانشان بیدار شود. این حدیث می آموزد که اگر یاد شهید همراه با گریه بلند و طولانی باشد، در شنونده اثر می گذارد.

در حدیث می خوانیم دلیل آنکه عبارات ابتدایی اذان، چهار بار، ولی عبارات دیگر دو بار تکرار می شود این است که در آغاز اذان، مردم بی خبرند و نیاز به یک نوع شوک و هیجان دارند؛ لذا هم با صدای بلند و هم با صدای خوب چهار بار باید «الله اکبر» گفت. ولی بعد از شنیدن چهار بار «الله اکبر» مردم در جریان ورود وقت شرعی قرار می گیرند؛ لذا اسلام به دوبار قناعت کرده است.