مهارت معلمی صفحه 195

آغاز کنند و با کمک مراکز معتبر، روایاتی در خصوص سبک زندگی و مبانی دینی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و... ارائه نمایند، تا دانش پژوهان ما با گنجینه غنی روایات آشنا شوند و از محاسن کلام معصومینb بهره ببرند.

4. تکیه بر علوم قطعی، نه حدس و گمان

تکیه گاه انسان باید علم و دانش باشد، نه حدس و گمان. استاد و معلم و مربی باید چیزی را القا کنند که ثابت شده باشد. این وظیفۀ تمام کسانی است که در عرصه های آموزشی و فرهنگی کار و تلاش می کنند.

بارها قرآن از افکار و عقائد حدسی انتقاد کرده است:

- (وَ ما لَهُمْ بِذلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلاَّ یَظُنُّونَ) (1)؛ یعنی عقاید و افکار آنان بر اساس ظن و گمان است نه علم.

- (وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ) (2)؛ و از آنچه به آن علم نداری پیروی مکن!»

- (وَ إِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی الْأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا یَخْرُصُونَ) (3)؛ «و اگر از بیشتر افراد روی زمین اطاعت کنی، تو را از راه خداوند منحرف و گمراه می کنند؛ زیرا آنان جز از گمان پیروی نمی کنند و آنان جز به حدس و گمان نمی پردازند.»

انسان نباید خیال کند که اگر کتاب یا مقاله ای چاپ شد، حتماً صحیح است. بخشی از عمر علما در حوزه ها صرف شناسایی راویان می شود تا بفهمند کدام یک از آنان دروغگو هستند و

1- . (وَ قالُوا ما هِیَ إِلَّا حَیاتُنَا الدُّنْیا نَمُوتُ وَ نَحْیا وَ ما یُهْلِکُنا إِلَّا الدَّهْرُ وَ ما لَهُمْ بِذلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ) (جاثیه: 24)؛ «و گفتند: جز همین زندگی دنیایی، زندگی دیگری نیست، می میریم و زنده می شویم (یک گروه می رویم و یک گروه می آییم) و ما را چیزی جز طبیعت و روزگار نابود نمی کند، در حالی که هیچ گونه علمی بر این ادعا ندارند. آنان جز گروهی خیالباف نیستند.»
2- . (اسراء: 36). امامان معصومb اصحاب خود را از شنیدن و گفتن هر سخنی باز می داشتند و به آنان توصیه می کردند که دربانِ دل و گوش خود باشند. و در این امر، به این آیه «لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» استناد می کردند. چنانکه امام صادقA برای متنبّه کردن شخصی که هنگام رفتن به دستشویی، توقّف خود را در آنجا طول می داد تا صدای ساز و آواز همسایه را بشنود، این آیه را تلاوت کرد و فرمود: «گوش از شنیده ها، چشم از دیده ها و دل از خاطرات مؤاخذه می شود.» امام سجادA نیز فرمود: «انسان حق ندارد هرچه می خواهد بگوید.» (تفسیر نورالثقلین)
3- . انعام: 116.