مهارت معلمی صفحه 212

- بعضی خسته اند، بعضی بسته اند، و بعضی در فکر مشکلاتی هستند که در خود و خانواده یا دیگران دیده اند.

2. توجه به سطح فکر و اندیشه مخاطب

توجه به سطح فکر و عقل مخاطب، از ضروریات آموزش و تربیت است؛ امیرالمؤمنینA در بیانی زیبا فرمودند: «العقل مرکب العلم؛(1) عقل، مرکب علم است.» این تعبیر کوتاه، کنایی و پرمعنا ضمن بیان جایگاه و محل علم می رساند که باید در پذیرش علوم به توان عقل و پذیرش او توجه داشت؛ آن گونه که معلمان آسمانی به این حقیقت توجه دارند. از رسول گرامی اسلامn نقل شده است: «أُمِرْنَا مَعَاشِرَ الْأَنْبِیَاءِ أَنْ نُخَاطِبَ النَّاسَ عَلَی قَدْرِ عُقُولِهِمْ؛(2) ما جماعت پیامبران، به اندازه عقل های مردم با آنان سخن می گوییم.»

عقل مردم را از راه های متعددی می توان شناخت: چه هدف و آرزویی دارند؟ برای خود چه شخصی را الگو قرار داده اند؟ با چه افرادی دوست هستند؟ چه کتاب هایی مطالعه می کنند؟ چه دعایی می خوانند؟ حب و بغض آنها در چه راهی است؟ چه رئیس جمهوری، چه وزیری، چه مسکنی، چه رشته علمی، چه لباسی، برای آنها در اولویت است؟ از نداشتن چه چیز، متأثر و به داشتن چه چیزی افتخار می کنند؟ چه اشعاری حفظ هستند؟ در گفتگوهای خود چگونه سخن می گویند و از چه اصطلاحاتی استفاده می کنند؟

از نگرش وگرایش و سلیقۀ افراد به خوبی می توان به سطح فکر آنان پی برد.(3)

1- . غررالحکم، ص 53.
2- . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج 25، ص384.
3- . «شخصی نزد من آمد و گفت: «امسال ماه رمضان در مکه بودم و مزه دین را چشیدم؛ زیرا در اول غروب حدود یک میلیون انسان در مسجدالحرام در یک لحظه افطار می کنند و بعد به نماز مغرب می ایستند. دیگر اینکه در نماز تراویح آنان شرکت می کردم و با خواندن سوره های طولانی بعد از حمد حال خوشی به ما دست می داد و گاهی گریه می کردیم.» به او گفتم: «اما افطار شما قبل از وقت بوده؛ زیرا افطار اهل سنت غروب است و افطار شیعه، مغرب! و بین غروب و مغرب دقایقی است که به فتوای بعضی باید مراعات شود بنابراین از افطار خود خوشحال نباش! اما نماز تراویح به عقیده شیعه حرام است و بنابراین شما بدون آگاهی کار خلافی کرده اید.» شخص دیگری نیز به من گفت: «سالنی برای عروسی جوانان فقیر در نظر گرفته ام و شرط کرده ام که آشپز آنها حتماً با وضو غذا بپزد و مواد غذایی را از تاجری بخرد که حتماً خمس می دهد. به او گفتم: «هیچ آیه و حدیث و فتوایی نیامده است که آشپز با وضو باشد و در خرید مواد غذایی هیچ کس اجازه تجسس به ما نداده است.» از این نمونه دیندارانی که بر اساس خیال دینداری می کنند، کم نیستند.