مهارت معلمی صفحه 36

أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیامَهِ أَلا ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ)؛(1) «بگو: من تنها خدا را می پرستم، در حالی که دینم را برای او خالص کرده ام* پس شما جز او هر چه را می خواهید بپرستید. بگو: همانا زیانکاران [واقعی] کسانی هستند که سرمایۀ وجودی خویش و بستگانشان را در قیامت از کف داده باشند. آگاه باش، این همان زیان آشکار است». همچنین در سایر موارد نیز پیامبر اکرم مأمور است تا با صراحت برخورد نماید.(2)

نمونه دیگر صراحت در بیان قرآن کریم، در ردّ ادعاهای دروغین و خیال پردازی های فراوان بنی اسرائیل است؛ چراکه به صورت علنی، بافته های خیالی و موهومات فکری آنها را ردّ کرده است.(3)

اگرچه در برخورد با افراد معاند یا از بین بردن اشتباه و خطاهای جدی و عمومی یا رفع سستی جامعه در قبال احکام و حدود الهی، بیان صریح حقایق و مبارزه با اوهام و اباطیل لازم است، اما معلمان و گویندگان محترم باید ظرفیت مخاطبان خود را نیز در نظر داشته باشند.

11. منصف باشد

از اموری که عقل و دین و وجدان به آن سفارش کرده اند و رابطه استاد و شاگرد را نیز عمیق

می کند، رعایت «انصاف» است. انصاف در تدریس، انتقاد، تشویق، توبیخ و برخورد با شاگرد از

1- . زمر: 14-15.
2- . مثلاً مردم بی ایمان خیال می کردند کسی می تواند پیامبر باشد که خزائن الهی در اختیارش باشد، یا انتظار داشتند تمام کارهای خود را با نیروی غیب انجام دهد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در این آیه مأمور می شود که با صراحت جلوی توقّعات نابجا و پندارهای غلط آنان را بگیرد و محدودۀ وظائف خود را بیان کند و بگوید: «معجزات من نیز در چهارچوب وحی الهی است، نه تمایلات شما؛ و بدانید که هر کجا به من وحی شود، معجزه ارائه خواهم داد، نه هر کجا و برای هرچه که شما هوس کنید.» (قُلْ لا أَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَیْبَ وَ لا أَقُولُ لَکُمْ إِنِّی مَلَکٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما یُوحی إِلَیَّ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ أَ فَلا تَتَفَکَّرُونَ. أنعام: 50)
3- . از جمله: - یهودیان فرزندان و محبوبان خدا هستند: Gنَحْنُ أَبْناءُ اللَّهِ وَ أَحِبَّاؤُهُF (مائده: 18) - کسی وارد بهشت نمی شود، مگر آنکه یهودی باشد: Gلَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّهَ إِلَّا مَنْ کانَ هُوداًF (بقره: 111) - آتش دوزخ جز چند روزی به یهودیان اصابت نمی کند: Gلَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَیَّاماً مَعْدُودَهًF (بقره:80) خداوند متعال همه این بافته های خیالی و موهومات فکری آنها را ردّ کرده و فرموده است: Gقُلْ إِنْ کانَتْ لَکُمُ الدَّارُ الْآخِرَهُ عِنْدَ اللَّهِ خالِصَهً مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَF؛ «بگو: اگر سرای آخرت نزد خداوند مخصوص شماست، نه سایر مردم، پس آرزوی مرگ کنید، اگر راست می گویید.» (بقره: 94)