امام بخاری و جایگاه صحیحش صفحه 11

را قائل است، چه رسد به صحیحش.

اما این که احمد بن نصر گفت: هزار لعنت از جانب من بر هر کسی که در باره بخاری سخنی بگوید، باید دقت داشته باشیم که او با این سخن محدثین وعلمای فراوانی از معاصرین و غیر معاصرین بخاری مانند ذهلی، ابوحاتم، ابوزرعه، دارقطنی وحتی مسلم بن حجاج، صاحب صحیح و ذهبی و دیگران را مورد شتم قرار داده است. آری، متأسفانه در حق یک نفر این گونه غلوکرده وتوجه ندارد که گروه بزرگی از محدثین وعلما را که مقامشان کمتر از بخاری نخواهد بود، مورد شتم قرار می دهد.

همچنین داناتر بودن بخاری در حدیث از احمد بن حنبل، یک سخن بی اساس است. اگر امام بخاری می گوید که صد هزار حدیث صحیح در حفظ داشته است، ابوحاتم رازی به عبدالله بن احمد می گوید: پدرت یک میلیون حدیث در حفظ دارد(1) و ذهبی در توجیه این سخن گفته است: منظور مکررات وفتاوای تابعین نیز است و الا آثار مرفوع وقوی به ده یک این عدد نمی رسد. باید دقت داشته باشیم که در این سخن ذهبی اشاره وردی بر ادعای بخاری نیز است که گفت: «صد هزار حدیث صحیح در حفظ داشتم.»

تا حدی در حق بخاری غلو کرده اند که گویا عبدالله بن حماد آملی که شیخ بخاری است و بخاری در صحیحش از او حدیث روایت کرده، (2) گفته باشد: کاش من یک تار از موهای بدن بخاری بودم. و مسلم بن حجاج گفته باشد: اجازه بده من پایت را ببوسم. (3) باز گفته اند: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برخی را توبیخ کرده باشند که تا کی فقه شافعی

1- سیر اعلام النبلاء ذهبی، ج 11، ص 49، شرح حال احمد.
2- با وجود این که او حدود بیست سال پس از بخاری وفات کرده است، بخاری خود را به حدیث او نیازمند دیده که حدیث او را در صحیحش وارد کرده است.
3- چنان که خواهد آمد بنابر تصریح ذهبی، امام مسلم حتی از بخاری در صحیحش عمدا حدیث روایت نکرده است.