امام بخاری و جایگاه صحیحش صفحه 196

انکار شنوائی اموات و تناقض دیگر بخاری

عروه عن عائشه قالت: إنما قال النبی صلی الله علیه و آله و سلم: «إنهم لیعلمون الآن أن ما کنت أقول حق» وقد قال الله تعالی: «إنک لا تسمع الموتی»؛(1) ام المؤمنین عائشه گفته است: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم تنها فرمود: این مشرکین الآن می دانند که آنچه من می گفتم حق است. همانا خداوند متعال فرموده است: «تو نمی توانی مرده ها را بشنوانی.»

در این داستان اولا: ام المؤمنین در حال وقوع آن حضور نداشته است. ثانیا: دیگر صحابه که در حال وقوع داستان حضور داشتند، خلاف این را روایت کرده اند، وثالثاً: اخبار استماع موتی متواتر است و این آیه را کسی بر این که ارواح گذشتگان نشنوند، معنا نکرده است و از سیاق آیه نیز به روشنی استفاده می شود که منظور از «موتی» در این آیه گمراهان هستند نه کسانی که از دنیا رفته اند.

ابن کثیر در مورد این نظر امّ المؤمنین عایشه می گوید: «این آیه، با این احادیث تعارضی ندارد؛ و سخن درست، همان سخن اکثر صحابه و کسانی است که پس از صحابه بوده اند؛ که معتقد بودند اموات می شنوند.»(2)

صالحی شامی پس از ذکر این نظریه ام ّالمؤمنین عایشه، از اسماعیلی و سهیلی

دلیل هایی بر نادرستی نظر ام المؤمنین می آورد و در آخر، حدیثی از عایشه به نقل از مسند احمد روایت می کند؛ و بعد می گوید: «از این حدیث ام ّالمؤمنین عایشه، این گونه فهمیده می شود که او پس از شنیدن احادیث صحابه در این موضوع، از نظر اولی خود عدول کرده است؛ زیرا او در هنگام وقوع داستان حضور نداشته است.»(3) بنابر این تصریح علمای اهل سنت، ام-المؤمنین از نظر خود برگشته است و از او احادیث دیگر در این که اموات می شنوند وارد شده است، ولی متأسفانه بخاری این حدیث را به عنوان خبر

1- صحیح بخاری، کتاب الجنائز، باب: ما جاء فی عذاب القبر، ج 1، ص 462، ح 1371 و3759.
2- البدایه والنهایه ابن کثیر، ج 3، ص 357؛ سیره النبویه ابن کثیر، ج 2، ص 450.
3- سبل الهدی والرشاد شامی، ج 4، ص 85 .