امام بخاری و جایگاه صحیحش صفحه 24

ابن حجر در شرح حال ذهلی می گوید: صاحبان کتب سته به جز مسلم از او حدیث روایت کرده اند، ولی بخاری به شخصیت او تصریح نکرده و گاه گفته است: از محمد و گاه گفته است: از محمد بن عبدالله و گاه گفته است: از محمد بن خالد و هیچ جا نگفته است که از محمد بن یحیی. (1) ابن حجر در آخر شرح حال او می گوید: در «زهره» گفته است که بخاری از ذهلی 34 حدیث در صحیحش روایت کرده است. (2) این در حالی است که امام بخاری ذهلی را به حسد-ورزی نیز متهم کرده است.

ذهبی در شرح حال عبدالله بن صالح می نویسد:

«وقد روی عنه البخاری فی الصحیح علی الصحیح، ولکنه یدلسه، فیقول: حدثنا عبدالله ولا ینسبه وهو هو.» (3) یعنی بخاری در صحیحش از او با تدلیس حدیث روایت کرده و به نسبت وی تصریح نکرده است.

ابن حجر و سبط بن العجمی امام بخاری را در طبقات مدلسین خود وارد کرده-اند و این نیز تأکید دیگری بر مدلس بودن بخاری خواهد بود. (4)

حکم تدلیس

شعبه بن حجاج که امیرالمؤمنین در حدیث و متوفای 160 ه ق است، و از رجال صحاح سته نیز می باشد، گفته است: تدلیس برادر کذب است. (5) و باز همو گفته است: تدلیس در حدیث بدتر از زناست و اگر از آسمان بیفتم، بهتر از این است که تدلیس

1- تهذیب التهذیب، ج 9، ص 452، رقم 843.
2- تهذیب التهذیب، ج 9، ص 455، رقم 843.
3- میزان الاعتدال، ج 2، ص 442، رقم 4384.
4- طبقات المدلسین ابن حجر، ص 24، رقم 23؛ التبیین لاسماء المدلسین ابن العجمی، ص 48، رقم 61.
5- الکفایه فی علم الروایه خطیب، ص 393. الکامل فی ضعفاء الرجال ابن عدی، ج 1، ص 33.