امام بخاری و جایگاه صحیحش صفحه 254

لرسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: { إنک لا تهدی من أحببت ولکن الله یهدی من یشاء }. (1) خلاصه این حدیث این است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم سعی کردند تا ابوطالب هنگام وفات «لا اله الا الله » بگوید و مسلمان شود، ولی ابوجهل و ابن امیه گفتند: ای ابوطالب، آیا از ملت عبدالمطلب روی می گردانی و آن قدر این را تکرار کردند تا این که ابوطالب گفت: ملت عبدالمطلب را اختیار کردم، پس دو آیه فوق در مورد ابوطالب نازل شد.

این حدیث از دو نفر روایت شده است: مسیب بن حزن و ابوهریره که هر دو در زمان وفات ابوطالب غیر مسلمان بودند و معلوم نیست کجا بودند و در آن زمان حضور نداشته اند. مضافاً بر این، حدیث مسیب تنها از طریق زهری روایت شده و او در اکثر کتاب های مشهور و متقدم این حدیث را از سعید معنعن روایت کرده است. و همچنین زهری گاه این حدیث را از سعید از ابوهریره نیز معنعن نقل کرده است.(2) و در ما بقی سند ابوهریره، ابوحازم ناصبی است که از ابوهریره این خبر را نقل کرده است.(3) همچنین پدر سعید بن مسیب با او قهر بوده و تا مرگ با او سخن نگفته است(4) و مسیب بنابر قواعد علم رجال مجهول نیز است؛ زیرا کسی جز سعید از او حدیث روایت نکرده است، واقدی و مصعب زبیری او را از طلقا خوانده اند، و ابن حبان او را از تابعین خوانده است.(5)

همچنین در مورد دو آیه مذکور که نزول آن را بر این داستان تطبیق کرده اند، در شأن نزول آن اخبار متناقض بسیار روایت کرده اند و حتی آن را در مورد استغفار نمودن

1- صحیح بخاری، کتاب الجنائز، باب: اذا قال المشرک عند الموت: لا اله الا الله، ج 1، ص 457، ح1360 و3884 و4675 و4772 و6681. صحیح مسلم، و... .
2- المستدرک علی الصحیحین، ج 2، ص 366، ح 3291.
3- صحیح مسلم، ج 1، ص 40، ح 143.
4- المعارف ابن قتیبه، ص 125.
5- تهذیب التهذیب ابن حجر، ج 10، ص 138، رقم 292.