امام بخاری و جایگاه صحیحش صفحه 317

معتقد به «قدر» بود. امید است خداوند عذر امثال او را که به وسیله تدلیس و بدعت گذاری تعظیم خدا را خواسته اند، بپذیرد... آری ما به او در بدعت و خطایش اقتدا نمی کنیم و برای او توبه و برگشت از آن بدعتش را آرزو می کنیم. (1)

ابن عدی این حدیث را در کاملش وارد کرده است.(2) در اکثر اسانید این حدیث قتاده با «عن» روایت کرده است و گاه هم می گوید: «عن قتاده ان انس حدثهم» و گاه هم «انبأهم» گفته است و این نیز اضطراب در سند حدیث است. در روایت دیگر نزد مسلم ابوهریره بر این حدیث در سند اول امیرالمؤمنین علیه السلام و طلحه و زبیر را اضافه کرده و در سند دوم بر این شش نفر سعد بن ابی وقاص را نیز افزوده است.(3) و همچنین در این خبر، کوه «حراء» (یکی از کوه های مکه) گفته شده است نه کوه احد. این سند علاوه براین که با حدیث انس مخالف است و خود ابوهریره نیز مجروح است، تنها با سندی روایت شده که در تمام آن سهیم بن ابی صالح و عبدالعزیز بن محمد هستند که در مورد هر دو ضعف است: یحیی بن معین در مورد سهیل گفته است: او حجت نیست. ابوحاتم گفته است: به حدیث او نمی شود احتجاج نمود.(4) ابن حجر نقل کرده: حافظه اش ضعیف شده و یحیی گفته است: همیشه محدثان از حدیث او پرهیز می کردند.(5)

و همچنین سعید بن زید نیز این حدیث را روایت کرده و عبدالرحمن بن عوف و خودش را نیز به آن اضافه کرده است. (6) پس این سه لفظ حدیث مختلف بوده و با هم اختلاف و تناقض دارند و واقعیت نداشتن آن را ثابت می کنند. همچنین واقعیت تاریخی

1- سیر اعلام النبلاء ذهبی، ج 5، ص 269.
2- الکامل فی ضعفاء الرجال ابن عدی، ج 6، ص 357.
3- صحیح مسلم، کتاب فضائل الصحابه، باب من فضائل ابی بکر، ج 4، ص 1880، ح 2417،.
4- من له روایه فی کتب السته ذهبی، ج 1، ص 471، رقم 2183.
5- تهذیب التهذیب ابن حجر، ج 4، ص 231، رقم 464.
6- سنن الکبری نسائی، ج 5، ص 55، ح 8190.