امام بخاری و جایگاه صحیحش صفحه 704

مدینه در غیر خوف و باران و علت بوده است. (1)

2. بخاری در نقل دوم، آن زیاده مزعوم را ذکر نکرده و به جای آن عبارت «در مدینه» را از حدیث حذف کرده است:

عمرو بْنُ دِینَارٍ قَالَ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ زَیْدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ صَلَّی النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله و سلم سَبْعًا جَمِیعًا وَثَمَانِیًا جَمِیعًا؛(2) پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هفت رکعت وهشت رکعت نماز را جمع کرده خواند.

این دو تحریف در خبر را جز بخاری کسی انجام نداده و چنین دست کاری در حدیث نکرده است. چنان که ملاحظه می کنید بخاری در نقل اولش وانمود می کند که جمع بین دو نماز در مدینه در حال باران زیاد بوده و در نقل دوم وانمود می کند که آن جمع در مدینه و در حضر نبوده است و حال آن که در تمام نقل های جابر بن زید از ابن عباس در تمام کتاب ها وارد شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم این نماز را در مدینه و در غیر خوف و علتی خوانده اند.

احمد بن حنبل حدیث مورد بحث را که بخاری با دو نوع تحریف در صحیحش وارد کرده چنین روایت کرده است:

شعبه ثنا قتاده قال سمعت جابر بن زید عن بن عباس قال: جمع رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم بین الظهر والعصر والمغرب والعشاء بالمدینه فی غیر خوف ولا مطر قیل لابن عباس و ما أراد إلی ذلک قال أراد ان لا یحرج أمته؛ (3) پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بین نماز ظهر وعصر ومغرب وعشاء در مدینه در حالی که نه خوف بود و نه باران، جمع کرده خواندند. به ابن عباس گفته شد: چرا حضرت صلی الله علیه و آله و سلم چنین کردند؟ گفت:

1- تمام المنه البانی، ص321
2- صحیح بخاری، کتاب مواقیت الصلاه، باب: وقت المغرب، ح 562.
3- مسند احمد، ج 1، ص 223، ح 1953؛ ارواء الغلیل، ج 3، ص 36، ح 579.