ثمینه باغچه بان: خادم فرهنگ و جامعه صفحه 196

جبار باغچه بان

درباره ایشان آثار بسیار منتشر شده است. دفتر فرهنگ معلولین یک کتاب به نام سالشمار او منتشر کرده است. اما اینجا یک مقاله از ثمینه درباره پدرش می آوریم و چند مطلب کوتاه درباره شخصیت و میراث فرهنگ و فکری او عرضه می کنیم.

جبار باغچه بان(1264- 1345)(1)

باغچه بان، جبار (عسگرزاده)، از پیشگامان فرهنگ و ادبیات کودکان، مبدع روش آموزش ناشنوایان در ایران و پایه گذار آموزش و پرورش پیش دبستانی است.

در 1264ش. در ایروان، از ایالات قفقاز، به دنیا آمد. پدربزرگش از اهالی تبریز بودند. پدرش قناد، معمار و مجسمه ساز بود و در نقل داستان های کهن و اشعار شاهنامه، تبحر داشت و مادربزرگش، بنفشه، زنی باکفایت، طبیب محل و شاعر بود. این دو، نقش مهمی در پرورش استعدادهای هنری و خلاقیت جبار داشتند.

تحصیلات جبار به شیوه سنتی و مکتب خانه ای بود. او در پانزده سالگی مجبور به ترک تحصیل شد و به حرفه های پدرش روی آورد. در 1284 به دلیل درگیری های مذهبی، به زندان افتاد. در آنجا، هفته نامه ملانهیب و سپس ملاباشی را منتشر می کرد و به کمک همبندش برای فروش به خارج از زندان می فرستاد. زندان، در افکار و معتقدات او تغییرات بنیادی پدید آورد و از آن پس، با عشق به آرمان صلح و انسان دوستی، فعالانه، وارد زندگی فرهنگی و اجتماعی شد.

باغچه بان، آموزش و پرورش زنان و کودکان را مهم می شمرد و به رغم مخاطرات موجود، پنهانی به تدریس سرِخانه دختران می پرداخت. از نخستین آثار او برای کودکان، داستان های منظوم قیزیللی یاپراق (برگ زراندود) و بایرامچلیق (عیدی) است. این آثار با نام جبار عسگرزاده، متخلص به «عاجز»، در 1290ش در ایروان، چاپ شد. وی در این دوران، با نوشتن مقالات و سرودن اشعار، همکاری خود را با روزنامه فکاهی ملانصرالدین، آغاز کرد و در 1291ش به انتشار هفته نامه فکاهی