ثمینه باغچه بان: خادم فرهنگ و جامعه صفحه 46

جبار باغچه بان پیشگام آموزش و پرورش

جبار باغچه بان پیشگام آموزش و پرورش(1)

جبار عسگرزاده مشهور به باغچه بان مبدع روش آموزش ناشنوایان در ایران، پایه گذار آموزش و پرورش پیش دبستانی و پیشگام در فرهنگ کودکان در 1264ش. در ایروان، از ایالات قفقاز، به دنیا آمد. پدر بزرگش از اهالی تبریز بودند. پدرش قناد، معمار و مجسمه ساز بود و در نقل داستانهای کهن و اشعار شاهنامه، تبحر داشت و مادربزرگش، بنفشه، زنی باکفایت، طبیب محل و شاعر بود. این دو، نقش مهمی در پرورش استعدادهای هنری و خلاقیت جبار داشتند.

تحصیلات جبار به شیوه سنتی و مکتب خانه ای بود. او در پانزده سالگی مجبور به ترک تحصیل شد و به حرفه های پدرش روی آورد. در 1284 به دلیل درگیری های مذهبی، به زندان افتاد. در آنجا، هفته نامه ملانهیب و سپس ملاباشی را منتشر می کرد و به کمک همبندش برای فروش به خارج از زندان می فرستاد. زندان، در افکار و معتقدات او تغییرات بنیادی پدید آورد و از آن پس، با عشق به آرمان صلح و انسان دوستی، فعالانه، وارد زندگی فرهنگی و اجتماعی شد.

باغچه بان، آموزش و پرورش زنان و کودکان را مهم می شمرد و به رغم مخاطرات موجود، پنهانی به تدریس سرِخانه دختران می پرداخت. از نخستین آثار او برای کودکان، داستان های منظوم قیزیللی یاپراق (برگ زراندود) و بایرامچلیق (مژده رسانی عید) است. این آثار با نام جبار عسگرزاده، متخلص به «عاجز»، در 1290ش در ایروان، چاپ شد. وی در این دوران، با نوشتن مقالات و سرودن اشعار، همکاری خود را با روزنامه فکاهی ملانصرالدین، آغاز کرد و در 1291ش به انتشار هفته نامه فکاهی لک لک در ایروان پرداخت.

با آغاز جنگ جهانی اول و کشمکش های خونین میان مسلمانان و ارامنه، وی ناگزیر به ترکیه مهاجرت کرد. در آنجا، نخست تحویلدار و سپس فرماندار شهر ایگدیر شد؛ ولی چندی بعد، ناگزیر به قفقاز بازگشت. وی در 1297 در شهر