ثمینه باغچه بان: خادم فرهنگ و جامعه صفحه 84

مختصری درباره آموزش و پرورش ناشنوایان در ایران

در سال 1304-1355 شمسی

پایه گذار آموزش و پرورش ناشنوایان در ایران جبار باغچه بان (میرزا جبار عسگرزاده) است. باغچه بان در سال 1303 شمسی در شهر تبریز کودکستان «باغچه اطفال» را تأسیس کرد. در سال 1304 تصادفاً در این کودکستان سه پسر ناشنوا همراه خواهران و برادران شنوای خود نام نویسی کردند.

باغچه بان از مشاهده تنهایی و بی زبانی این کودکان سخت متأثر شد و با وجود اینکه در زمینه آموزش ناشنوایان تحصیلات و یا سابقه ای نداشت تصمیم گرفت که به طریقی به این کودکان حرف زدن بیاموزد. این تصمیم او در آن زمان و مکان موجی از سخره و حتی خشم و تهمت برانگیخت. ولی او از پای ننشست و علی رغم زمینه بسیار نامساعد و مخرّب به کوشش خود ادامه داد. باغچه بان در جستجوی یافتن راهی، به ویژگی های مخارج حروف پی برد و دریافت که اصوات زبان به دو گروه عمده تنفسی و آوایی تقسیم می شوند و می توان به استفاده از حس لامسه و بینایی به ناشنوایان حرف زدن و لب خوانی آموخت. بر پایه این دانش، برای آسان کردن کار زبان آموزی، اصلاح تلفظ و لب خوانی یک الفبای دستی ایجاد کرد. باغچه بان در مورد این الفبای دستی چنین می گوید:

ز اندیشه برای خود رهی یافته ام نقش دگری را به ره انداخته ام

از چشم برای دیدن چهره صوت با دست هنر آینه ای ساخته ام

الفبای دستی باغچه بان هنوز در نوع خود در جهان بی نظیر است زیرا گذشته از اینکه تا حد امکان و به مقدار زیادی با شکل حروف الفبای فارسی مطابقت دارد، نمایش دهنده کیفیت و چگونگی تلفظ هر حرف از نظر فنتیک است و از این رو نه تنها وسیله ای ارزنده برای آموزش و اصلاح تلفظ بلکه درگاه لب خوانی مدد بزرگی برای ناشنوایان است.

ثمینه باغچه بان با توجه به دشواری تشخیص حروف متحد المخرج درگاه لب خوانی، از آغاز برای آموزش ناشنوایان، روش شفاهی (یعنی حرف زدن و لب خوانی) را توأم با الفبای دستی انتخاب کرده بود.

در بهار سال 1305 در جلسه ای که در حضور عده کثیری از فرهنگیان و مردم