اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 192

شرعی بر دونوع است: تأسیسی: شارع خودش آن را جعل و اعتبار کند؛ مثل ولایت قاضی و ولایت معصومین(علیهم السلام)؛ امضایی: عقلاً جعل می کنند و شارع امضا می کند؛ مثل ولایت قیومیت، وصایت، حضانت و قصاص.

ب) ولی

ولی یا اولیای ولایت به فرد یا افرادی گفته می شود که عنوان ولایت بر آنها جعل می شود؛ ولی باید صفاتی متناسب با ولایتش داشته شدند؛ برای مثال در ولایت سیاسی، «ولی» باید فقیه، عادل و مدیر باشد.

ج) مولی علیه

مولی علیه در ولایت به سه شکل ظهور می کند: اشیا، افعال و اشخاص. در برخی، مثل وقف و وصایت، ولایت بر اموال است و در بعضی، مثل فرایض عبادی میت، ولایت بر افعال است و در برخی، ولایت بر اشخاص است. جایی که ولایت بر اشخاص جعل می شود یا ولایت بر اشخاص محجور است و یا بر اشخاص غیرمحجور. محجوران را فقیهان شش گروه می دانند: صغیر، مجنون، عبد، سفی، مُفلس و مریض مشرف به مرگ. موارد ولایت بر غیر محجور متعدد است برخی از آنها عبارت اند از: ولایت بر باکره رشیده، ولایت قصاص و ولایت تدبیری و تنظیمی. (1)

نکته مهم در اینجا رابطه ولایت و محجوریت است که از نوع عموم و خصوص مطلق نیست بلکه من وجه است؛ بنابراین، چنانچه برخی توهّم کرده اند، لازمه ولایت شرعی، محجوریت مولّی علیه نیست؛ به عبارت دیگر، به سبب محجوریت فقط بر