اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 236

واجب نیز واجب است؛ (1) پس می توان نتیجه گرفت که یکی از ادلّه و مبانی نظری مهم برای «ولایت تدبیری فقها»، قاعده مقدمه واجب است.

و) قاعده لطف

بر اساس این قاعده، هر چه انسان را از معصیت دور دارد و به اطاعت نزدیک نماید، انجام دادن آن بر خداوند لازم و واجب است؛ بنابراین، «لطف» فعل الهی است: «الامامُ لطفُ، فیحبُ نصبهُ علی اللهِ تعالی»؛ (2) «الامامهُ رئاسهُ فی امورِ الدنیا و الدینِ لشخصٍ مِن الاشخاصِ نیابه عن النبی و هی واجبهُ عقلاً لانّ الامامهَ لطفُ». (3)

قاعده «لطف» را بیشتر متکلمان معروف عدلیه و طرفداران حسن و قبح عقلی پذیرفته اند این قاعده به روشنی بیان می دارد که خداوند کلیه احکام و مقررات مورد نیاز بشر را برای زندگی فردی و اجتماعی بیان کرده است. اثبات نبوت، امامت و رهبری از جمله مواردی است که به قاعده «لطف» استناد شده است؛ (4) از این رو، می توان مسائلی همچون حکومت در عصر غیبت و ولایت فقها، جایگاه مردم، شورا، تحزب و ده ها مسئله جاری را از قاعده لطف استخراج کرد. (5)

1- (1) . ر.ک: محمدرضا مظفر، اصول الفقه، ج8، ص235.
2- (2) . نشریه حوزه، فروردین، اردیبهشت، خرداد، تیر 1377، ش85 و 86، ص97، به نقل از: خواجه نصیرالدین طوسی، تجرید الاعتقاد، ص221.
3- (3) . علامه حلی، الباب الحادی عشر، ص39.
4- (4) . شیخ مفید، «النکت الاعتقادیه، مصنفات شیخ مفید، ج10، ص35 - 41؛ برای آگاهی بیشتر ر.ک: فصلنامه علوم سیاسی، ش2، پاییز 1377، ص145.
5- (5) . ر.ک: غلامرضا بهروزلک، «درآمدی بر کلام سیاسی شیعه؛ قاعده لطف»، فصلنامه علوم سیاسی، ش2، ص132.