اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 262

و در فلسفه سیاسی می گنجد و ماهیت آن از سنخ حکومتی است؛ ولی در مقام بحث مشارکت سیاسی، مقام پسینی و در قلمرو جامعه شناسی و ماهیت آن از سنخ نظارتی است. بدین لحاظ ماهیت حکومت از تضارب آن دو، منتج و در الگوی حکومتی «جمهوری اسلامی» به تعادل رسیده که «جمهوری» ناظر به بُعد نظارتی ومشارکتی و «اسلامی» ناظر به بعد حکومتی و مشروعیتی آن است؛ در نتیجه به لحاظ روشی، ایشان «قدرت سیاسی» و «نظارت سیاسی» شهروندان را با تفسیر اجتهادی خاص خود تعریف می کند که ما آن را «اجتهاد تعادلی» می نامیم.

روش پژوهش این نوشتار تحلیل متنی و روش گردآوری آن کتابخانه ای است. متغیر مستقل این تحقیق «شریعت» و متغیر واسط آن «تفسیر اجتهاد تعادلی امام خمینی» و متغیر وابسته آن «کنش تعادلی و تعاملی هوشمندانه» بین مشروعیت و مشارکت است.

سؤالات فرعی این پژوهش: 1. مشروعیت سیاسی از منظر امام چگونه است؛ 2. مشارکت سیاسی از دیدگاه امام چگونه است؛ 3. آیا مشروعیت سیاسی و مشارکت سیاسی در حکومت دینی با یکدیگر متناقض اند؛ در اندیشه سیاسی ایشان، چگونه می توان آن دو را جمع کرد؟ این مقاله برای پاسخ به سؤال اصلی خود، سؤالات فرعی فوق را در حین مباحث خود، کالبد شکافی و از منظر امام خمینی پاسخ خواهد داد.

2. روش و الگوی پژوهش

این نوشتار تلاش می کند تا با کمک «روش اجتهاد تعادلی» الگوی پژوهش خود را بازسازی و تدوین کند. اجتهاد در لغت به معنای جهد و کوشش و در اصطلاح اصولی «ملکه و حالتی است که به واسطه آن، شخص فقیه و مجتهد قادر می شود تا