اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 266

1. مفهوم لغوی مشروعیت

واژه مشروعیت، مصدر جعلی از ریشه «شرع» از لغت عربی گرفته شده است. در ادبیات عرب «الشرعی» امری است که مطابق دین یا قانون باشد؛ (1) البته امروزه وقتی این واژه به طور مطلق استعمال بشود، به معنی «قانونی بودن» به کار می رود؛ اعم از اینکه قوانین دینی باشند یا قوانین عرفی؛ ازاین رو، هرگاه بخواهند به دینی بودن تصریح شود، قید اسلامی یا دینی را به آن اضافه می کنند؛ ولی در عرف جامعه ایرانی مفهوم شَرَعَ و مشروعیت ملازم با دین است. (2)

معادل این واژه در انگلیسی « legitimacy » (3) است که از ریشه لاتینی leg یا lex به معنای قانون (law) مشتق شده است.البته legitimate به معنای مشروع و «بچه حلال زاده» نیز استعمال شده است. این مفهوم ابتدا در حقوق روم مطرح شد و بعد فرانسویان سپس نورمان های انگلستان، وارد اصطلاحات حقوق انگلستان کردند؛ چون: به اعتقاد آنها در رژیم های سلطنتی قدرت باید به وارث حقیقی پادشاه منتقل شود؛ ازاین رو، مسئله پاکزادگی و حلال زادگی، نقش مهمی در مقبولیت و مشروعیت پادشاه بعدی ایفا می کرده است. (4)

2. مفهوم اصطلاحی مشروعیت

در اصطلاح علوم سیاسی، مشروعیت عامل توجیه اعمال قدرت سیاسی است یا به تعبیر دیگر، قدرت را به اقتدار مبدل می کند؛ بنابراین، مشروعیت در حوزه

1- (1) . حسن عمید، فرهنگ عمید، ص9.
2- (2) . احمد دیلمی، مقدمه ای بر مبانی حقوقی - کلامی نظام سیاسی در اسلام، ص65.
3- (3) . Oxford advanced learners dictionary, p.674.
4- (4) . ر.ک: مصطفی کواکبیان، مبانی مشروعیت در نظام ولایت فقیه، ص9.