اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 287

با توجه به مطالب فوق می توان نمودار مشارکت سیاسی را به شکل ذیل، ترسیم کرد.

ج) مبادی و مبانی مشارکت سیاسی

اشاره

درباره مبانی و مبادی رفتار مشارکتی شهروندان، چهاررویکرد اساسی وجود دارد که موجب چهارمنبع متمایز در تولید کنش سیاسی مشارکتی می شود.

دیدگاه نخست: ریشه روان شناختی: این رویکرد معروف به نظریه نخبه گرایی مبتنی بر آرای پارتو، موسکا و دیگر نخبه گرایان است. «نظریه نخبه گرایی عمدتاً مشارکت سیاسی را به نخبگان محدود نموده و از توده ها، تصویری غیر فعال و ابزار دست نخبگان ارائه می دهد»؛ (1) در حالی که نخبه گرایان، مشارکت سیاسی را به عقاید فعالان نخبه سیاسی محدود می کنند و در ورای قانون الیگارشی، هیچ نظم سیاسی ای را نمی پذیرند. (2) رویکرد دوم به جامعه شناسی فرهنگی تکیه دارد. آلموند و وربا، چند کشور پیشرفته و کلیفوردگیدنز، فرهنگ های آفریقایی و آسیایی را با توجه به این دیدگاه مطالعه کرده اند. در این دیدگاه بین مشارکت سیاسی و فرهنگ سیاسی، لزوماً رابطه علّی و ساختاری برقرار می شود. (3)

رویکرد سوم با تمسک به جامعه شناسی اقتصادی، هرگونه رفتار و کنش

1- (1) . مایکل راش، جامعه و سیاست، ص123.
2- (2) . ر.ک: روبرت میشل، احزاب سیاسی، ص521.
3- (3) . ر.ک: فیرحی، ص52، «مفهوم مشارکت سیاسی، فصلنامه علوم سیاسی، ش1، تابستان 1377، ص52.