اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 291

نگاه حداکثری است و از هیچ مسئله ای حتی حق رأی مردم، شکل حکومت، گزینش مدیران و نظارت بر آنها و دیگر امور مربوط به زندگی اجتماعی و کنترل قدرت سیاسی فروگذار نکرده است؛ ازاین رو، می فرماید: «در اسلام، دموکراسی مندرج است»؛ (1) «اسلام را بد معرفی کرده اند. سیاست مدن از اسلام سرچشمه می گیرد». (2)

1/3. قاعده لطف

براساس این قاعده کلامی، آنچه انسان را از معصیت دور و به اطاعت نزدیک می کند، ادای آن بر خداوند، لازم و واجب است. قاعده لطف را اکثریت متکلمان معروف از جمله امام خمینی که طرفدار حسن و قبح عقلی و قائل به تبعیت احکام اسلام از مصالح و مفاسد هستند، پذیرفته اند. از این رو اعلام می کنند که خداوند آنچه از احکام و مقررات مورد نیاز زندگی بشری از جمله موضوعاتی همچون حقوق سیاسی مردم، مشارکت سیاسی و نظارت بر جریان امور سیاسی را بیان کرده است. (3)

2. مبانی فقهی

اشاره

گویا بنیادی ترین مبحث مطرح درباره مشارکت و نظارت سیاسی در اصول و قواعد فقهی نهفته است. مبانی فقهی علاوه بر ضابطه مند کردن افعال آدمیان در قالب بایدها و نبایدها در عرصه سیاسی نیز کنش سیاسی شهروندان را تحت احکام دینی قرار می دهد. در اینجا پرسش اصلی از فقه است که آیا برای مردم و جامعه

1- (1) . همان، ج4، ص234.
2- (2) . همو، صحیفه امام، ج1، ص270.
3- (3) . ر.ک: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، کلمات قصار، پندها و حکمتها، ص29.