اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 295

3. مبانی و سازکارهای ساختاری

اشاره

با توجه به مجموع آرا و اندیشه سیاسی امام، می توان مشارکت سیاسی را به لحاظ شیوه ها و سازکارها به نهادی و غیر نهادی، مستقیم و غیر مستقیم یا ساختاری و غیر ساختاری تقسیم کرد. در مشارکت سیاسی نهادی، مردم به طور مستقیم در کنترل قدرت سیاسی مشارکت ندارند؛ بلکه احزاب و گروه ها یا کیفیت توزیع ساختاری قدرت زمینه مهار و کنترل قدرت را فراهم می کنند.

مهم ترین فرق مشارکت مستقیم با غیر مستقیم، ویژگی کلیشه ای و گرایش های گروهی در مشارکت نهادی و غیر مستقیم است؛ اما مشارکت مستقیم، که متأثر و مبتنی بر ذهنیت (اعم از ادراکی، احساسی، ارزشی) افراد است. در مشارکت مستقیم افراد از روند تصمیمات خود آگاه هستند و مشارکت آنان مبتنی بر ادراکات نخبگان سازمان یافته و جامعه مدنی نیست؛ لکن مهم ترین آسیب مشارکت مستقیم احساسی و جوّزدگی آن است؛ همان طور که کما اینکه مهمترین عیب مشارکت نهادمند کلیشه ای بودن، گروه گرایی و ترجیح منافع حزبی بر مصالح فردی و ملی است؛ امّا از منظر امام با توجه مبانی ایشان و الزامات فرهنگی مردم ایران، کدام یک ترجیح دارد؟ در این قسمت این مسئله را کالبدشکافی می کنیم.

3/1. جامعه مدنی

در سطح جامعه سیاسی دوحوزه منفک از هم وجود دارد: قدرت سیاسی؛ قدرت اجتماعی. حوزه قدرت اجتماعی فارغ از دخالت قدرت سیاسی است و جامعه مدنی نامیده می شود. درواقع جامعه مدنی، قدرت غیر رسمی و در رقابت با قدرت رسمی است.

از بیانات حضرت امام استفاده می شود که استمرار، کارآمدی و بقای جمهوری