اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 309

الف) جمهوریت و اسلامیت / هم نشینی روش و ارزش

1. شکل حکومت

در اندیشه سیاسی امام، حکومت همچون ماهیت انسان، مبتنی بر دوساحت متفاوت است: جمهوریت: ناظر به شکل، مادّه، ظاهر، قالب، ساختار و ساختمان است؛ اسلامیت: معطوف به محتوا، روح، باطن، ارزش ها، باورها و قانون می شود؛ به زبان دیگر، شکل حکومت، ساختار سیاسی و نحوه آرایش نهادهای آن، مطابق آخرین دستاوردهای بشری یعنی جمهوری است؛ ازاین رو، امام بارها در تفسیر واژه جمهوری می فرمودند: منظور ما از جمهوری همان جمهوری متداول (1) است که به شکل و صورت بندی قوای درونی و نهادهای حکومتی ارتباط دارد.

2. شکل حکومت اسلامی

از مجموع عبارات امام فهمیده می شود که شکل حکومت اسلامی لزوماً جمهوری اسلامی نیست؛ (2) بلکه به دوضابطه اساسی منوط است. این دوضابطه «رعایت قوانین اسلامی» و «اتکا به رضایت مردم» است.

ما جمهوری اسلامی را اعلام کردیم و ملت با راهپیمایی های مکرّر به آن رأی داده اند؛ حکومتی است متکی به آرای ملت و مبتنی بر قواعد و موازین اسلامی. (3)

امام به این هم اکتفا نمی کند بلکه به دورکن و ضابطه فوق، یک عنصر مهم تری را نیز اضافه می کند که راه را برای استنباط حکومت اسلامی در بستر تاریخی متفاوت فراهم می کند. و آن عنصر، مقتضیات زمان و مکان است که

1- (1) . ر.ک: امام خمینی، صحیفه نور، ج2، ص351.
2- (2) . ر.ک: کاظم قاضی زاده، ولایت فقیه و حکومت اسلامی در منظر امام خمینی، 1378، ص106.
3- (3) . امام خمینی، صحیفه نور، ج4، ص167.