اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 311

3. هم نشینی جمهوریت و اسلامیت

«ماهیت حکومت جمهوری اسلامی، این است که با شرایطی که اسلام برای حکومت قرار داده است و با اتکا به آرای عمومی ملت، حکومت تشکیل شد و مجری احکام اسلام می باشد»؛ (1) بنابراین، مفهوم جمهوری از دیدگاه ایشان، حق تعیین سرنوشت و حضور فعال مردم به همراه ارزش ها در عرصه عمومی کشور است. جمهوریت، ناظر حق مشارکت و حقوق شهروندی است؛ ولی واژه اسلامیت معطوف به مشروعیت است؛ چون: «اگر بدون مشروعیت الهی کارها را انجام دهند، دولت به جمیع شئون طاغوتی و محرّم خواهد بود»؛ (2) از این رو، رفتار سیاسی شهروند جمهوری اسلامی بین جبر و اختیار، روش و ارزش، شکل و محتوا به تعادل می رسد؛ به عبارت دیگر، مفهوم جمهوری از دیدگاه ایشان، حق تعیین سرنوشت در حصار اعتقادات اکثریت مردم است. از این منظر، جمهوری اسلامی همان جمهوری مکتبی است؛ منتها چون مکتب اسلام به شدت مردم گرا و به حق الناس حساس است، مشکل تناقض هم در مقام نظر و هم در عرصه عمل مطرح نیست.

از منظر حضرت امام، «استعداد مردم داری اسلام» و همچنین «طبع ناآلود و آگاهی مردم» و عنصر «مقتضیات زمان» از دوسو، سازکاری را ایجاد می کنند که امکان هم نشینی جمهوریت را با اسلامیت به کمک «اجتهاد پویا»، فراهم می کنند.

ب) مقبولیت و مشروعیت / هم نشینی رأی و شرع

1. نیاز حقانیت به مقبولیت

همان طور که ملاحظه شد، ارکان نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر سه مؤلفه