اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 317

نیست؛ بلکه به جامعه شناسی واقعگرایانه و تاریخی ارتباط دارد؛ چون: پاسخ فلسفه سیاسی لزوماً باید هنجاری باشد؛ یعنی ملاک مشروعیت به وجه کاریزمایی و سجایای اخلاقی پیامبر باز نمی گردد؛ بلکه علت آن، وحی و قواعد الهی بوده است؛ پس نمی توان مشروعیت (چرایی اطاعت) را به مقبولیت عامه برگرداند؛ چون: بلافاصله این سؤال اعاده می شود که چرا باید از رأی اکثریت اطاعت کرد؟ اما اگر سؤال کردید چرا باید از خدا اطاعت کرد؟ پاسخ داده می شود که چون مالک اصلی، خداست. فقط او سلطه و احاطه بر تمام نیازها و خواست های انسان را دارد و می داند چه قانونی انسان را سعادتمند می کند. (1)

ج) حق و تکلیف/ تعامل حقوق فرمانروا و فرمانبردار

1. طرح بحث

در اندیشه سیاسی امام خمینی مسائلی چون حق و تکلیف، حقوق و قانون، حقوق طبیعی و فطری، قانون بشری و الهی از جمله مباحث رکنی و مبنایی محسوب می شوند. درواقع، مهم ترین ابتکار حضرت امام در زمینه حقوق و قانون، توجه به «حق رأی و مشارکت مردم» بوده است؛ اما در اندیشه سیاسی امام، مردم محق هستند یا مکلف؟ محققین اندیشه سیاسی امام خمینی در پاسخ به این سؤال؛ هم اختلاف نظر دارند. گویا در اندیشه سیاسی امام، مردم هم مکلف هستند و هم محق؛ یعنی: رابطه تعاملی و تضایفی دارند؛ اما چه چیزی بین آن دو، تضایف منطقی و منسجم ایجاد می کند؟ از منظر امام فقط قانون عادلانه شایستگی ایجاد تعادل منطقی را دارد؛ از این رو حقوق اساسی و سیاسی هم مبنای دینی