اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 339

مشارکتی مردم، همان قوانین و شریعت الهی است که همساز و هماهنگ با حقوق فطری و طبیعی است.

در آثار و مکتوبات امام خمینی مطالبی راجع به حاکمیت، منشأ مشروعیت، مشارکت مردم و جایگاه رأی مردم، یافت می شود که هم با نظریه انتخاب سازگار است و هم نظریه انتصاب را تأیید می کند؛ اما آیا رأی مردم در مشروعیت بخشی به حکومت جمهوری اسلامی، دخیل است؟

الف) نظریه انتخاب

بلحاظ نظری این دیدگاه اعتقاد دارد که ولایت و حاکمیت از جانب خداوند به مردم تفویض شده است و مردم با انتخاب و بیعت خویش این ولایت را به فقهاء جامع الشرایط (عادل، فقیه، مدبر) می سپارند. درواقع ولی فقیه، مشروعیت را باواسطه انتخاب مردمی کسب می کند که «لازمه آن امکان تحدیت حدود ولایت و نیز تحدید زمان ولایت است».

قائلان به این نظریه به جملاتی از امام تمسک می جویند که مردم را در مشروعیت بخشی به حکومت دخیل می داند.

براساس تفسیر دوم از نظریه انتخاب (ولایت انتخابی)، خداوند علاوه بر دوران حضور معصوم(علیه السلام) در دوران غیبت نیز طرح حکومتی دارد و برای مشروعیت دولت شرایطی را معیّن کرده است. این شرایط دوقسم است: اوصاف و ویژگی های شخص یا گروه حاکم مثل فقاهت و عدالت؛ وجاهت و مقبولیت در نزد مردم؛ بنابراین مردم «جزء العله» برای مشروعیت تلقی می شوند.

مهم ترین نقد بر این تفسیر این است که در تفکر توحیدی، حق حاکمیت فقط از آن خداوند است و مردم حق حاکمیت ندارند تا آن را به دیگری واگذار