اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 358

ب) قاعده نفی سبیل

اشاره

برای تبیین این اصل باید آن را آنالیز و از زوایای مختلف، بررسی کرد.

مفهوم نفی سبیل

واژه سبیل به معنای راه و در اصطلاح به معنای شریعت و قانون است. (1) و نفی نیز به معنای بسته بودن است؛ بنابراین، نفی سبیل یعنی خداوند در قوانین و شریعت اسلام، ولایت و سلطه کافران را بر مسلمانان بسته است؛ به عبارت دیگر، هر گونه رابطه ای که منجر به نفوذ و تسلط فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نظامی کفار بر مسلمین شود، شرعاً حرام است.

از این نکته مهم نباید غفلت کرد که قاعده نفی سبیل از قواعد ثانویه فقهی است، یعنی: اصل اولی بر رابطه صلح آمیز با دول بیگانه است؛ مگر اینکه کشف شود، رابطه و قرارداد منجر به نفوذ و سلطه بیگانگان است که در این صورت قاعده نفی سبیل بر دیگر قواعد همانند اوفوا بالعهود و... مقدم و حاکم است؛ (2) ازاین رو، امام خمینی نفی سلطه پذیری را در کنار نفی سلطه گری قرار می دهد:

ما تعدی به هیچ کشوری به واسطه دستوری که به ما رسیده است از اسلام، نخواهیم کرد. (3) دستور اسلام این است که نه ظلم بکنید نه زیر بار ظلم بروید. (4) با همه دولت های عالم به حسب طبع اولی می خواهیم دوست باشیم... مگر اینکه دولت هایی باشند که... سلطه جویی کنند بر ما. (5)

1- (1) . سید محمد موسوی بجنوردی، القواعد الفقهیه، ج1، ص159.
2- (2) . ابوالفضل شکوری، فقه سیاسی اسلام، اصول سیاست خارجی، ج2، ص387.
3- (3) . مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی، تبیان، سیاست خارجی و روابط بین الملل، دفتر 28، ص22.
4- (4) . همان، ص24.
5- (5) . امام خمینی، صحیفه امام، ج11، ص153.