اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله صفحه 88

از اصالت فرد و اصالت جامعه است. از منظر امام، همواره میان فرد و جامعه تعامل منطقی و منسجم وجود دارد؛ به عبارت دیگر، ایشان شکل گیری و رشد اجتماعی و فردی رفتارهای سیاسی انسان را در ارتباط متقابل روان شناختی و جامعه شناختی بیان می کند؛ در حالی که سوسیالیست ها و مارکسیست ها بر تأثیر جامعه شناختی تأکید می ورزند و لیبرالیست ها بر بعد روان شناختی انگشت می گذارند. امام در زمینه تأثیر جامعه بر فرد معتقد است:

انسان در اجتماعات بزرگ... چه بسا از خود بی خود شود و از یک شعار و فریاد بی توجه تبعیت می کند و لذا وقتی یک جامعه ای راه افتاد، آن هم که نخواهد، قهراً کشیده می شود... وضع جامعه و اجتماع این طوری است. (1)

امام درباره تأثیر فرد بر جامعه بر این باور است که «عمل یک شخص در یک جامعه اثر دارد... وقتی شما یک زشتی... ]و یا[... یک عمل صالحی انجام دادید، دیگران هم وقتی که می بینند، در آنها تأثیر می کند»؛ (2) بنابراین، امام خمینی نه به جامعه اصالت می دهد که لازمه منطقی آن حکومت اقتداری و استبدادی است و نه به فرد اصالت می دهد تا منجر به حکومت تبرهنی و آزادی سکولاریسمی شود؛ بلکه دیدگاه انسان شناسی منجر به آزادی سیاسی مقید به احکام اسلامی می شود. (3) بدین لحاظ، وی آزادی سیاسی متعهدانه را قائل بودند.

2/2. مبنای جامعه شناسی

بعد از معرفت شناسی، هستی شناسی و انسان شناسی، زیربنایی ترین عنصر نظری اندیشه سیاسی امام خمینی، جامعه شناسی و نوع نگرش وی به جامعه، است. رابطه

1- (1) . همان، همان، ج8، ص532.
2- (2) . همان، ج13، ص202.
3- (3) . علی اصغر توحدی، قرائت امام خمینی از سیاست، ص64 - 65.