معلولان و انتخابات صفحه 16

حضرت اسحاق

اسحاق فرزند ابراهیم و ساره و برادر اسماعیل دارای چهره و شخصیت متفاوت در کتاب مقدس و قرآن کریم است. قرآن در هفده آیه، اسحاق را ذکر کرده و به ویژگی ها و کارکرد و شخصیت او پرداخته است. حدود سی ویژگی مثبت برای او بیان شده است؛ مثل مقام امامت؛ شهرت فراگیر به دلیل خوش نامی در بین مردم؛ برخورداری از رحمت الهی؛ تداوم خط و راه حضرت ابراهیم؛ نزول وحی بر او؛ دارای ملت (مله اسحاق). هر یک از این ویژگی ها می تواند زندگی و سرنوشت فرد را تعیین کند. از این رو اسحاق به رغم نابینایی به بلندترین مدارج معنوی، دینی و اجتماعی رسید. قرآن کریم برای آحاد نابینایان این پیام را دارد که نابینایی مانع پیشرفت نیست. به شرط اینکه یاد و راه خدا، شور و شوق و مجاهدت فراموش نشود. این فصل نخست اسحاق را در متون تاریخ اسلام و سپس در آیات قرآنی بررسی می کند.

منابع تاریخی اسلام

تقریباً همه منابع تاریخ عمومی اسلام که در قرون سابق تألیف شده مثل الکامل و مروج الذهب، نیز منابع سیره رسول خدا که به معرفی انبیای الهی پرداخته اند، اسحاق را هم معرفی کرده اند. مطالب چند کتاب به عنوان نمونه گزارش می شود:

مسعودی (280- 345ق) ذیل ابراهیم و پیامبران بنی اسرائیل می نویسد: اسحاق پس از ابراهیم، رفقا دختر بتوایل را به زنی گرفت. او عیص و یعقوب را از یک شکم آورد. هنگام تولدشان، اسحاق شصت ساله بود که نابینا شد. اسحاق در یکصد و هشتاد و پنج سالگی قبض روح شد و در جوار پدرش خلیل به خاک رفت. محل گورشان در هیجده میل از بیت المقدس در مسجد ابراهیم است.(1)

یعقوبی ملقب به ابن واضح (درگذشت 284ق) در کتاب مشهور تاریخ یعقوبی می نویسد: پس از وفات ابراهیم در شام، اسحاق به جای او بود. و رفقا دختر بتوایل را به زنی گرفت. عیص و یعقوب از آنها در وقتی که اسحاق شصت ساله بود متولد شدند و در 185 سالگی از دنیا رفت. پس از بچه دار شدن در وادی جادو ساکن شد و چشمانش از دیدن تار گشت.(2) همین نکته را ابن اثیر (555- 630ق) در الکامل آورده است.(3)

کسانی که درباره نابینایان به عنوان یک جامعه مستقلاً تحقیق کرده اند، به اسحاق و نابینایی او اشاره کرده اند. نخستین مؤلف و پژوهشگری که درباره معلولان کتاب مستقل نوشت جاحظ است. ابوعثمان عمرو بن بحر معروف به جاحظ (درگذشت 255ق) کتابی به نام البرصان و العرجان و العمیان و الحولان درباره جذامی ها، معلولان حرکتی و نابیناها نوشت. این نخستین اثر درباره معلولان و نابیناها بود. در این کتاب از پیامبران نابینا و اسحاق یاد نشده است. نیز ابن قتیبه دینوری (درگذشت 276ق)

1- . مروج الذهب، مسعودی، ج1، ص39.
2- . تاریخ یعقوبی، ج1، ص28- 29.
3- . همان، ج1، ص126- 127.