نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 113

گفتار دوم: ادله جزء بودن رکوع در نماز

اشتراط صحت نماز به انجام رکوع و بطلان نمازِ بدون رکوع، در روایات مختلف و همچنین در کلام فقها و گاهی بدون آنکه به دلیل آن پرداخته باشند، به اشاره رفته، و اشکالی در اعتبارش نبوده بلکه از ضروری دین شمرده می شود.(1)

حتی در روایات نیز، بیشتر از کیفیت رکوع سخن گفته شده تا وجوب اصل آن. لذا طرداً للباب از روایات متعددی که در کتب روایی آمده است، به یک روایت اشاره می شود و بیان کوتاهی در سند و دلالت این روایات آورده ایم.

صحیحه یا حسنه زراره از امام باقر علیه السلام

«مُحَمَّدُ بْنُ یعْقُوبَ عَنْ عَلِی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَینَهَ عَنْ زُرَارَهَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: بَینَا رَسُولُ اللّه ص جَالِسٌ فِی الْمَسْجِدِ إِذْ دَخَلَ رَجُلٌ فَقَامَ یصَلِّی فَلَمْ یتِمَّ رُکُوعَهُ وَ لَا سُجُودَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللّه ص نَقَرَ کَنَقْرِ الْغُرَابِ لَئِنْ مَاتَ هَذَا وَ هَکَذَا صَلَاتُهُ لَیمُوتَنَّ عَلَی غَیرِ دِینِی: رسول خدا زمانی که در مسجد نشسته بودند مردی وارد شد به نماز ایستاد. اما رکوع و سجده اش را تمام و کامل نمی کرد. پس پیامبر صلی اللّه علیه و آله فرمود: نوک می زند مانند نوک زدن کلاغ. اگر این شخص بمیرد و این نمازش باشد، مطمئناً بر غیر دین من مرده است.»(2)

از نظر سند، این صحیحه یا حسنه، مورد اعتماد شیخ کلینی در کافی(3)

و همچنین شیخ طوسی در تهذیب(4)

بوده و در کلام فقها نیز بسیار نقل شده و مورد ارجاع بوده است.

به عنوان نمونه علامه حلی در منتهی المطلب،(5)

شهید اول در رسائلش،(6) صاحب مدارک در مدارک الاحکام،(7)

بحرانی در حدائق،(8) بهبهانی در مصابیح الظلام(9)

و میرزای قمی در غنائم الایام،(10) نراقی در

1- . خویی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعه الإمام الخوئی، ج15، ص1: «لا إشکال بضروره الدین فی وجوبه»؛ عاملی، بهاء الدین، محمد بن حسین، الحبل المتین فی أحکام الدین، ج15، صص240-237؛ نجفی، کاشف الغطاء، جعفر بن خضر مالکی، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، ج3، صص200-194؛ عاملی، محمد بن علی موسوی، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، ج3، صص392-384؛ ذخیره المعاد، محقق سبزواری، ج2، صص283-281؛ یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی، العروه الوثقی فیما تعم به البلوی، ج1، ص665-664؛ حکیم، سید محسن طباطبایی، مستمسک العروه الوثقی، ج6، صص305-293؛
2- . حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج6، ص295، ابواب الرکوع، باب3: وجوب الطمأنینه...، ح1.
3- . کلینی، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، الکافی، ج3، ص268، کتاب الصلاه، باب من حافظ علی صلاته...، ح6.
4- . طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن؛ تهذیب الأحکام، ج2، ص239، کتاب الصلاه، ابواب الزیادات، بَابُ 12: فضل الصلاه...، ح17.
5- . حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج5، ص213.
6- . عاملی، شهید اول، محمد بن مکی، رسائل الشهید الأول، ص47.
7- . عاملی، محمد بن علی موسوی، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، ج3، ص7.
8- . بحرانی، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، ج8، ص243.
9- . بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل، مصابیح الظلام، ج1، ص72.
10- . گیلانی، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، غنائم الأیام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، ص567.