- پیشگفتار 1
- اشاره 8
- گفتار اول: انواع معلولیت ها 10
- گفتار دوم: قدرت 18
- گفتار اول: نماز و انواع مختلف آن 20
- گفتار دوم: مراتب نماز 20
- گفتار سوم: قدرت و حد عجز از آن 21
- گفتار چهارم: قواعد فقهی 23
- گفتار پنجم: پیشینه تحقیق 26
- اشاره 28
- اشاره 31
- گفتار اول: نظریه های شرطیت قدرت در تکلیف 32
- گفتار دوم: فروع 36
- گفتار اول: روایات 40
- اشاره 40
- گفتار دوم: قواعد فقهی 43
- نتیجه گیری 43
- اشاره 44
- گفتار دوم: ادله اشتراط طهارت 46
- اشاره 46
- گفتار اول: برخی مصادیق 46
- گفتار سوم: روایات تکلیف معلول 51
- گفتار چهارم: بیان مسائل 56
- گفتار اول: برخی مصادیق 72
- اشاره 72
- گفتار دوم: ادله اشتراط قیام و جلوس 72
- گفتار سوم: روایات تکلیف معلول 75
- گفتار چهارم: بیان مسائل 77
- اشاره 97
- گفتار اول: برخی مصادیق 97
- گفتار دوم: ادله وجوب و جزئیت قرائت 98
- گفتار سوم: روایات تکلیف معلول 101
- گفتار چهارم: بیان مسائل 102
- گفتار اول: برخی مصادیق 112
- اشاره 112
- گفتار دوم: ادله جزء بودن رکوع در نماز 113
- گفتار سوم: روایات تکلیف معلول 114
- گفتار چهارم: بیان مسائل 116
- اشاره 127
- گفتار اول: برخی مصادیق 127
- گفتار دوم: ادله وجوب و جزئیت سجده 128
- گفتار سوم: روایات تکلیف معلول 129
- گفتار چهارم: بیان مسائل 133
راست بر چپ بیان می کنند در حالی که در برخی روایات دیگر تقدیم جانب راست بر چپ آمده است.(1) همچنین در ادامه نیز امر می کنند به وضع سجده گاه بر سر. چیزی که در روایات سجده ایمائی بدان اشاره نشده است. بنابراین طبق این روایت، در نماز ایمائی وضع سجده گاه بر جبهه لازم خواهد بود. البته در فصل هفتم از این گفتار به بحث های دلالی این روایت، اشاره می شود.
گفتار چهارم: بیان مسائل
پس از بیان برخی از روایات مربوطه، در این گفتار به نتایجی که از روایات استفاده می شود پرداخته و در ضمن مسائلی مطرح می شود. همچنین بحث هر کدام از این مسائل پس از تطبیق با کلمات فقهاء بزرگ، و البته با توجه به اقتضای این رساله، به اختصار بیان شده است.
همانطور که در ابتدای فصل ذکر شد، در اینجا، فارغ از بحث های پیرامون ادله شرطیت و کیفیت سجده که در کتب مربوطه بیان شده، بر فرض ثابت شدن این شرایط؛ راجع به سجده از این جهت صحبت می کنیم که اگر شخص معلول، ناتوان از انجام آن به طور صحیح و با رعایت شرایط آن باشد، وظیفه اش چیست؟ اگر می تواند سجده ناقصی داشته باشد، به همان اکتفا کند؟ یا سجده را ایمائی و غمضی و... انجام دهد؟ و حکم پیشانی و سایر اعضا چگونه است؟
مسأله یکم: قدرت بر سجده سالم در زمان دیگر
همانطور که در مسأله یکم در فصل قیام گذشت، اگر شخص معلول یقین دارد برای انجام فریضه نماز هرچند در آخر وقت به اندازه ای زمان دارد که بدون مستحبات، فقط نماز واجب را با رعایت سجده بخواند، وی می بایست نماز را به شکل اصلی بخواند، هرچند در آخر وقت باشد. بنابراین اگر بخواهد مستحبی را رعایت کند ولی سجده نقض شود، نمازش باطل خواهد بود. چراکه با قدرت در رعایت سجده، وی مشمول دلیل معذورین نشده و تحت اطلاق روایات شکل اصلی سجده باقی است. و سایر احکام مربوطه به این مسأله، مانند همان است که در فصل قیام گذشت.
مسأله دوم: انحناء به میزان ممکن
طبق عقیده مشهور، کسی که نمی تواند سجده صحیح را در نماز ایستاده یا نشسته انجام دهد، به هر میزان که می تواند، خم شده و سجده گاه را به پیشانی نزدیک نموده، و سایر اعضا را بر محل خود قرار می دهد و سپس ذکر سجده را می گوید؛ بدین ترتیب سجده را انجام می دهد.(2)
1- . به عنوان نمونه: حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج5، ص485، ابواب القیام، باب1: باب وجوبه فی الفریضه، ح15.
2- . نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج10، ص164: «فان عرض ما یمنع من ذلک الانحناء، (انحناء سجده سالم) اقتصر علی ما یتمکن منه بلا خلاف أجده فیه،... و إن افتقر إلی رفع ما یسجد علیه وجب لذلک»؛ دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، کتاب الصلاه، ج1، ص244: «فإن قدر... علی شی ء من الانحناء لهما (رکوع و سجده) تعین»؛ یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی، العروه الوثقی فیما تعم به البلوی، ج1، ص678: «إذا عجز عن الانحناء للسجود انحنی بالقدر الممکن»؛ خویی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعه الإمام الخوئی، ج15، ص154: «إنّ الحکم المزبور هو المعروف المشهور بلا خلاف فیه، بل ادّعی علیه الإجماع فی کلمات غیر واحد»