نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 51

گفتار سوم: روایات تکلیف معلول

روایات مربوط به بحث طهارت نمازگزار را می توان به دو بخش تقسیم کرد: روایاتی که چگونگی تحصیل طهارت و مراتب آن را برای شخص بیمار و معلول از قبیل وضو، غسل و تیمم را بیان می کند. این موارد از موضوع بحث ما بیرون است؛ بخش دیگر روایاتی است که فارغ از توجه به وظیفه مکلف در تحصیل وضو، غسل یا تیمم، تکلیف او را از جهت بیماری اش و عدم توانایی در حفظ طهارت خودش و لباسش، بیان می کند.

آن چه در این گفتار بدان اشاره می شود، برخی از روایات دسته دوم است که به عنوان نمونه و کمک به استدلال خواهد آمد.

یکم. صحیحه حریز از امام صادق علیه السلام:

«مُحَمَّدُ بْنُ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِمَا عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللّه عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّه ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا کَانَ الرَّجُلُ یقْطُرُ مِنْهُ الْبَوْلُ وَ الدَّمُ إِذَا کَانَ حِینَ الصَّلَاهِ اتَّخَذَ کِیساً وَ جَعَلَ فِیهِ قُطْناً ثُمَّ عَلَّقَهُ عَلَیهِ وَ أَدْخَلَ ذَکَرَهُ فِیهِ ثُمَّ صَلَّی یجْمَعُ بَینَ الصَّلَاتَینِ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ یؤَخِّرُ الظُّهْرَ وَ یعَجِّلُ الْعَصْرَ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَینِ وَ یؤَخِّرُ الْمَغْرِبَ وَ یعَجِّلُ الْعِشَاءَ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَینِ وَ یفْعَلُ ذَلِکَ فِی الصُّبْحِ: اگر مرد قطره بول و خون از او می آید، اگر هنگام نماز بود، کیسه ای بگیرد و پنبه ای در آن بگذارد، سپس محکم کند و آلتش را در آن بگذارد، سپس نماز ظهر و عصر را با هم بخواند، یعنی ظهر را به تأخیر بیاندازد و عصر را زودتر بخواند با (فاصله) اذان و اقامه، و مغرب را به تأخیر بیاندازد و عشا را زودتر بخواند با (فاصله) اذان و اقامه، و در نماز صبح همین کار را کند.»(1)

از نظر سند: این صحیحه مورد اعتماد شیخ طوسی در تهذیب(2)

و شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه(3)

است. علاوه بر صحت سندی، در کلام فقها بسیار نقل شده و مورد توجه بوده است.

به عنوان نمونه محقق حلی در المعتبر،(4) فاضل هندی در کشف اللثام،(5) محقق بحرانی در حدائق الناضره،(6) میرزای قمی در غنائم الایام،(7) شیخ محمد حسن نجفی در جواهر الکلام،(8) شیخ انصاری در کتاب الطهاره،(9) محقق نراقی در مستند الشیعه،(10) شیخ عبدالکریم حائری در کتاب

1- . حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج1، ص297، کتاب الطهاره، ابواب نواقض الوضوء، باب19: باب حکم صاحب السلس والبطن...، ح1.
2- . طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن؛ تهذیب الأحکام، ج1، ص348، کتاب الطهاره، باب14: بَابُ احداث الموجبه للطهاره، ح13.
3- . قمّی، صدوق، محمّد بن علی بن بابویه؛ من لایحضره الفقیه، ج1، ص64، باب مَا ینقض الوضوء..، ح146.
4- . حلّی، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، ج1، ص164.
5- . اصفهانی، فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج1، ص580.
6- . بحرانی، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، ج2، ص387.
7- . گیلانی، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، غنائم الأیام فی مسائل الحلال و الحرام، ج1، ص93.
8- . نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج2، ص321.
9- . دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، کتاب الطهاره، ج2، ص418.
10- . نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج2، ص223.