صدام و رویای رهبری جهان عرب صفحه 144

روند قدرت یابی حزب بعث عراق

آغاز فعالیت سیاسی حزب بعث عراق در سال 1952 در جریان جنبش های سیاسی عراق شکل گرفت و بدین ترتیب نخستین تشکیلات منسجم سیاسی بعثی ها در عراق به رهبری میشل عفلق پایه ریزی شد.(العانی،1977،359) چون اصول اندیشه های حزب بعث برای جوانان عراق از جاذبۀ ویژه ای برخوردار بود، به همین جهت اولین هسته های آن در میان دانش آموزان و دانشجویان عراقی به وجود آمد.(قناد،1384،60 و59) سال 1958 در جریان شدت گرفتن بحران سیاسی در عراق، بعثی ها که در کمین تصرف قدرت بودند، با نظامیانی که به رهبری عبدالکریم قاسم زمینۀ کودتا را می چیدند، همکاری کردند.(کوهستانی نژاد،1391،133) در ابتدا بعثی ها همکاری های نزدیکی با کابینۀ قاسم داشتند و لیکن پس از مدتی بین آنها و قاسم اختلافات شدیدی به وجود آمد و باعث خلع بعثی ها از قدرت شد، در نتیجه بعثی ها تلاش ناموفقی را برای ترور وی انجام دادند.(هیرو،1391،42) اما تنها چند تن از افسران کودتا، بعثی بودند و چهرۀ برجسته و معروف آنها «احمد حسن البکر» بود که در آن زمان درجۀ سرهنگی داشت. پس از کودتای قاسم، نیروهای عمدۀ سیاسی عراق به دو اردوی چپ گرا و ملی گرا تقسیم شدند. این دو اردو بر سر مسیر «انقلاب عراق» اختلاف داشتند. ملی گرایان، طرفدار اتحاد عراق با سوریه و مصر و پیوستن به جنبش ناصری بودند. عبدالکریم قاسم و اکثریت رهبری سیاسی عراق در آن زمان که به جنبش ناصری متمایل نبودند، به چپ گرایان نزدیک شدند. در حقیقت همین نزدیکی، علت اصلی دوری بعثی ها از قاسم و سپس مخالفت و دشمنی آنها با او شد. در این راستا، بعثی ها بار دیگر برنامۀ قتل قاسم را طراحی کردند اما او جان سالم به در برد و بسیاری از بعثی ها را در ارتش تصفیه و حتی عدۀ زیادی را که مظنون به همکاری با آنها بودند، اخراج کرد.(کوهستانی نژاد،1391،133)

در 8 فوریه 1963، عبدالسلام عارف با کودتایی خونین، عبدالکریم قاسم را از حکومت عراق ساقط کرد.(العانی ،1977،415) بدین ترتیب اولین