صدام و رویای رهبری جهان عرب صفحه 150

باشد همۀ این کشورها عرب هستند.(عبد الملک، 1394،254) در تفکر بعثیسم «عرب کسی است که زبان او عربی است، کسی است که در سرزمین عرب زندگی می کند و یا کسی است که بعد از تحلیل در زندگی عرب، به تعلق خود به ملت عرب اعتقاد دارد.»(پارسا دوست، 1385،197) بعثیسم زبان عربی را برگزید زیرا خاستگاه خاطره های تاریخی و احساسی از غرور و برانگیزندۀ شوق ذهنی جوانانی بود که در تهییج مردمانشان برای دستیابی به هدفهای ملی، رهبری این راه را به عهده گرفتند. بدین ترتیب هر آن کس که خود را با میراث فرهنگی عرب می شناساند و زبان عربی را زبان بومی خود می دانست، عرب به شمار می رود. زبان و ادب عرب به آگاهی از شکوهمندی های گذشته، دوباره جان بخشید و عرب ها از نقش نیاکانشان در برقراری امپراتوری اسلامی احساس غرور کردند. همین «خاطرۀ تاریخی» عنصر مهم ناسیونالیسم عرب شد زیرا در ذهن جوانان احساس تکلیف اجباری برای بازگرداندن این شکوهمندی ها به مردمشان را آفرید.(خدوری،1369،30) در دیدگاه بعثیسم زبان، ادب و تاریخ هستۀ اصلی فرهنگ عرب را شکل می دهند. اینها عناصری بودند که پیش از جنگ جهانی اول و نیز پس از آن، تا حد بسیار زیادی خصلت و توان درونی جنبش ناسیونالیستی را تعیین کردند.(خدوری،1369،31) بدین جهت است که لورنس معتقد است، عربها «احساس جغرافیایی، خاطره های نژادی، سیاسی و تاریخی خود را از دست دادند اما شدیداً به زبان خود دل بستند و آن را تقریباً به سرزمین پدری خود مختص کردند.»(Lawrence,1935,45)

ناسیونالیسم عربی

یکی از ویژگی های بنیادین حزب بعث، ناسیونالیسم افراطی عربی است. در نظر میشل عفلق، ناسیونالیسم عرب تجلی روح عرب است. ناسیونالیسم یعنی کوشش در راه هدف ملی و خواستن ترقّی که هرگاه جریان ترقّی ملت کُند شود یا شرایط موجود رو به زوال گذارد و ملت عقب تر از ترقی جهان گام بردارد، مردم