صدام و رویای رهبری جهان عرب صفحه 34

امریکا پس از انگلستان

خروج نیروهای انگلیس از شرق سوئز و خلیج فارس در واقع پایان یک دورۀ بلند مدت استعمار در منطقه تلقی می شود و عمده دلایل خروج را می توان چنین برشمرد:

1. بروز مشکلات و فشارهای مالی که دولت کارگری انگلیس با آن رو به رو بود.

2. کاهش تعهدات بین المللی و توجه بیشتر دولت انگلیس به مسائل اروپا و عضویت در جامعۀ اقتصادی اروپا. در حقیقت انگلیس می خواست قدرت جهانی خود را برای به دست آوردن مسئولیت جدید از حد یک قدرت جهانی به یک قدرت اروپایی کاهش دهد.

3. دولت انگلیس معتقد بود استفاده از منابع منطقه تنها حق کشورهای منطقه نیست، بلکه باید همۀ کشورهای صنعتی پیشرفته به شکلی از منابع نفتی سود ببرند و اصل عدالت و انصاف اقتضاء می کند همۀ دولت های صنعتی در حفظ آن شریک باشند.

4. با توجه به ترتیب پایان استعمار و گسترش حرکت های ملی گرایی در منطقه، مصالح و منافع انگلیس اقتضاء می کرد پیش از اینکه با مسائل بیشتری رو به رو شود، به صورتی معقول از مهلکۀ احتمالی سیاسی رها شود، از این رو دولت انگلیس خود را از درگیری خارج و منافع خویش را حفظ کرد.(طبرسا،1390،84و83)

دولت انگلیس پیش از خروج نهایی از خلیج فارس سه روش متفاوت زیر را در مناطق تحت نفوذ خویش در پیش گرفت:

الف) اعلام استقلال مناطقی که به عنوان تحت الحمایه اداره می شدند، مانند کویت و قطر.

ب) دربارۀ سرزمین ها و یا جزایر مورد اختلاف دو روش زیر را می توان اتخاذ کرد:

1. مناطق یا جزایر مسکونی که در طول ادارۀ استعماری، بافت اجتماعی آن عوض شده بود. انگلیس برای آن مناطق، مانند بحرین، اصل آزادی سرنوشت را برای حل اختلاف پیشنهاد کرد.

2. برای جزایری که خالی از سکنه بودند و یا تعداد کمی سکنه داشتند، اصل بازگشت به پیش از استعمار یا شرایط «قبل از وضع موجود(1)»را

پیشنهاد و عمل

1- 1.Status Quo Anti