صدام و رویای رهبری جهان عرب صفحه 47

3. تثبیت حاکمیت مجدد امریکا

در دهۀ 1950 و 1960 جنبش های ملی گرایی و سپس ناصریسم، و ظهور دولتهای عرب رادیکال، پایه های تسلط امریکا را لرزان، و صحنۀ خاورمیانه را به نفع رقیب سنتی، یعنی شوروی، دگرگون ساخته بود. اسرائیل پناهگاه و سنگر اصلی امریکا در این مناطق بود که وظیفه داشت با جنبش های منطقه مبارزه کند و آنها را سرکوب نماید، اما قرائن معکوس بود. حضور اسرائیل نه تنها استقرار آرامش را در منطقه تأمین نکرد، بلکه بر عکس ناآرامی و تشنج را افزایش داد و نه تنها نتوانست جنبش های آزادیخواهانۀ ملی اعراب را سرکوب کند، بلکه، گسترش بیشتری به آن بخشید و آن را اصیل تر و ریشه دارتر کرد و از همه خطرناک تر، احساسات خصمانه علیه غرب را در بین توده های مردم عرب افزایش داد. زیرا اعراب، غرب را مسئول و حامی تجاوز اسرائیل می دانستند و در نتیجه شهرت و حیثیت غرب در کشورهای عربی در هم فرو ریخت و حکومت های رادیکال عرب را به دامان شوروی افکند. با وجود نتایج درخشانی که نیروهای مسلح اسرائیل در جنگ 1967 به آن دست یافتند، کشورهای عربی به زانو درنیامدند و این اقدامات پیامدهای معکوسی به همراه داشت که مشهودترین آن توسعۀ نقش اقتصادی، سیاسی و نظامی شوروی در خاورمیانه بود. در نتیجه، شوروی در مصر عصر جمال عبد الناصر، عراق و یمن جنوبی به شدت نفوذ کرد و با آنان در طی سال های 1970 و 1971 قراردادهای دوستی و کمک های تسلیحاتی امضا نمود.(چمنکار،1385،48)

ایران با بررسی تحولات خاورمیانه و ترس دولت امریکا از پیامدهای سوء آن، سعی کرد که از آن در سیاست مداخله و نقش ژاندارمی خود استفاده کند. شاه در مصاحبه با واشنگتن پست در 7 تیر 1345( 28 ژوئن 1966) گفت: «ایران در خلیج فارس باید آمادۀ دفاع باشد، چرا که جمال عبد الناصر می خواهد پس از تخلیۀ انگلستان از عدن نیروهای خود را از یمن به طرف شبه جزیرۀ عربستان و شیخ نشین های خلیج [فارس] بکشاند.(کرباسچی،1371،267) در 29 بهمن