پیشرفت معلولان صفحه 45

سیف الملک و انتقال تجربه از روسیه

اشاره

در دوره سلطنت ناصرالدین شاه، میرزا عباسقلی خان نوری مازندرانی معروف به میر پنجه و ملقب به سیف الملک سفیر کبیر (ایلچی کبیر) ایران در روسیه شد. او خاطراتش را بین سال های 1371 تا 1373ق را نوشت و به صورت کتاب در ایران منتشر شده است. در این کتاب مطالبی درباره معلولین و آموزش و مهارت آموزی آنان آمده است. این گزارش سه سال بعد از شهادت امیرکبیر آغاز شد چون امیرکبیر در 1268ق کشته شد.

ابتدا زندگی نامه و اطلاعاتی درباره سیف الملک می آوریم و پس از آن به سراغ بررسی سفرنامه اش و تحلیل و گزارش او درباره معلولین می رویم.

زندگی نامه سیف الملک

عباسقلی خان نوری میرپنجه سیف الملک سرتیپ پسر محمدزکی خان نوری، وزیر و سردار فارس، و پسرعمو و برادرزن میرزا آقاخان نوری میرپنجه سیف الملک صدراعظم نوری بود. میرزا آقاخان پس از اینکه به صدارت رسید نظرش بر این بود که در پایتخت روسیه نیز یکی از کسان خودش را سفیر نماید. این بود که میرزا محمدحسین صدر دیوان خانه (عضدالملک) را در سال 1270ق از سن پطرزبورگ (لنینگراد کنونی) احضار کرد و محمودخان قراگزلو (ناصر الملک) که نیابت سفارت داشت، به سمت کاردار انتخاب شد. در سال 1271ق هنگامی که الکساندر دوم پسر نیکولای اول امپراطور روسیه شد علی الرسم سفیر کبیری برای اعلان سلطنت خود به دربار ناصرالدین شاه فرستد. لازم بود که از طرف ایران هم سفیری به درباره پطرزبورگ روانه شود. میرزا آقاخان موقع را مغتنم شمرده خواست که یکی از قوم و خویش های نزدیک خود را ترقی داده او را به یکی از مناصب عالیه مملکتی برساند. از این جهت این شخص را ملقب به سیف الملک نموده و با رتبه میرپنجی به مترجمی نظر آقا (یمین السلطنه) به سفارت پطرزبورگ روانه نمود. از این شخص حکایت های عجیب و غریبی نقل می کنند که چنین اعمالی از یک نفر سفیر خیلی حیرت انگیز و تعجب آور است. او در محرم 1273ق به تهران بازگشت.