ستارگان حرم: اختران حریم معصومه (س) - 12 صفحه 199

الزکوه؛ کتاب الحج؛ کتاب الصیام؛ کتاب یوم و لیله و کتاب الطبّ.(1)

شیخ طوسی نیز در فهرست می گوید: «له کتاب الحج».(2)

این کتاب ها نزد مؤلفان کتب اربعه شیعه موجود بوده و جناب نجاشی هنگام تألیف اثر گرانقدر خود، به آن ها دسترسی داشته است؛ ولی بر اثر گذشت زمان در طی قرن ها، از میان رفته است.

یک نکته

بر اساس برآوردی که از تاریخ تولّد این محدث فرزانه به دست آمد، او در روزگار حیات دو امام معصوم، یعنی حضرت امام هادی و حضرت امام عسکری(ع)، زندگی می کرد و باید مانند محدثان دیگر جزو یاران آنان محسوب می شد؛ ولی گویا ایشان به حضور آنان نرسیده است؛ زیرا بزرگان تراجم نویس، در این که او از اصحاب امام باشد سکوت کرده اند؛ بلکه شیخ طوسی در کتاب رجال خود، این محدّث قمی را در شمار محدثانی ذکر می کند که بدون واسطه، از امامان نقل حدیث نکرده اند.(3)

منزلت والا

یکی از بهترین روش ها برای شناخت راوی، توجه به سخنان دیگران درباره او است؛ به خصوص که در این عصر دستمان از منابع دست اول کوتاه است و شناسایی راویان، بدون توجه به سخنان بزرگان، به راحتی مقدور نخواهد بود. بنابراین مناسب است که سخن برخی بزرگان را درباره این راوی مورد توجه قرار دهیم.

سخن دقیق و سنجیده نجاشی درباره موسی بن حسن قمی چنین است: «ثقهٌ عینٌ جلیلٌ؛ او محدثی مورد اطمینان، برجسته و بزرگوار است».(4) این

1- رجال نجاشی، چاپ داوری، ص 290 و فهرست، چاپ مرتضویه، قم، ص 164 .
2- رجال شیخ طوسی، ص 515 .
3- رجال شیخ طوسی، ص 515 .
4- رجال نجاشی، ص 290 .