- سخن نخست 1
- اشاره 5
- سید محمد ابطحی کاشانی / آیت صداقت 5
- تولد و خاندان 5
- تحصیلات 6
- اشاره 7
- استادان 7
- 1. آقا میرسیّد علی یثربی 7
- 2. سیّد علی حائری 8
- 3. شیخ محمود تبریزی نجفی کاشانی 8
- 4. شیخ محمّد سلیمانی 9
- 5. شیخ عبداﷲ مدنی کاشانی 10
- 6. شهید محمّد صدوقی 11
- 7. سیّد محمّدباقر سلطانی طباطبایی 12
- 8. میرزا میرمحمد مجاهدی 13
- 9. شیخ عبدالجواد سدهی اصفهانی 14
- آیت اﷲ ابطحی بر کرسی تدریس 15
- تبلیغ 16
- همراه امام و پیشتاز در نهضت 16
- ویژگی های اخلاقی، علمی و اجتماعی 17
- همسر و فرزندان 20
- آثار 20
- 1. آیت اﷲ میر سیّد علی یثربی 21
- از نگاه بزرگان 21
- 3. آیت اﷲ سیّد عبدالاحد رضوی 21
- 2. امام خمینی رحمه الله 21
- وفات و مدفن 22
- 4. سیّد حسن خمینی 22
- اشاره 24
- ورامین، دیار دیانت و مقاومت 24
- علی ابوالحسنی (منذر) / دیدبان بیدار 24
- شیخ یداﷲ ابوالحسنی روحانی پارسا 26
- شیخ محمد ابوالحسنی مربی مبارز 27
- مشعلی در تاریکی استبداد 29
- تحصیلات شیخ علی در تهران (از دبستان تا دانشگاه) 30
- فعالیت های آموزشی در مدرسه حقانی 31
- اشاره 33
- علامه شیخ محمدعلی مدرس افغانی (1284-1365ش)؛ 33
- در محضر علمای حوزه علمیه قم 33
- شیخ مصطفی اعتمادی تبریزی فرزند آیت اﷲ حاج میرزا علی خواجه ای؛ 33
- جلال طاهر شمس گلپایگانی (1306 – 1374ش)؛ 34
- شیخ محمدتقی ستوده اراکی (متوفی 1378ش)؛ 34
- آیت اﷲ سید علی محقق داماد؛ 35
- آیت اﷲ حسین راستی کاشانی، (متولد سال 1306ش)؛ 36
- آیت اﷲ شیخ ابوالقاسم خزعلی؛ 37
- آیت اﷲ حسین شب زنده دار؛ 37
- شیخ جواد کربلایی؛ 38
- آیت اﷲ حاج میرزا یداﷲ دوزدوزانی؛ 38
- آیت اﷲ شیخ محمدتقی مصباح یزدی؛ 39
- آیت اﷲ شیخ حسین مظاهری؛ 40
- آیت اﷲ شیخ جعفر سبحانی (متولد 1308ش)؛ 42
- آیت اﷲ میرزا جواد تبریزی (1305 – 1385ش)؛ 42
- آیت اﷲ حسین وحید خراسانی (متولد 1300ش)؛ 43
- ارتباط های تأثیرگذار و برکت زا 44
- اشاره 44
- آیت اﷲ شیخ حسین لنکرانی (1268 – 1368ش)؛ 44
- سید مرتضی عسکری (1293 – 1386ش)؛ 46
- علامه سید محمدکاظم قزوینی (1307 – 1373ش)؛ 47
- متفکر شهید علامه آیت اﷲ مرتضی مطهری (1299 – 1358ش)؛ 47
- جلال آل احمد (1302 – 1348ش)؛ 50
- سید احمد فردید (1291 – 1372ش)؛ 50
- نویسند ه ای امین و باانصاف 51
- آثار و تألیفات 55
- غیرت دینی و همت بلند 58
- دیدگاه ها و دغدغه ها 64
- رحلت و محل دفن 68
- آیت اﷲ شیخ جعفر سبحانی 69
- آیت اﷲ شیخ لطف اﷲ صافی گلپایگانی 69
- بیانات مراجع در فقدان مرحوم ابوالحسنی 69
- آیت اﷲ حسین نوری همدانی 69
- آیت اﷲ سید عزاالدین حسینی زنجانی 70
- آیت اﷲ علوی گرگانی 70
- آیت اﷲ حاج شیخ حسین مظاهری 71
- کارنامه ای نورانی و پربار 71
- تولد 74
- محمد حسن اعرابی / بازرگان امین 74
- اشاره 74
- پدربزرگ، آیت اﷲ حاج ملاغلامرضا قمی؛ (1255-1332ق) 74
- آثار ملاغلامرضا قمی 77
- پدر، حاج شیخ محمد جواد مجتهد قمی (1295 - 1373ق) 79
- آثار 80
- سیره خانوادگی 81
- ازدواج مبارک 82
- رضا به تقدیر الهی 83
- در عرصه مبارزه 83
- خانه امن 84
- پس از پیروزی انقلاب 84
- رسیدگی به خانواده مبارزان 84
- نگاهی فراتر به جهان 85
- طیف معاشران 85
- ویژگی های اخلاقی 85
- پیام تسلیت امام خامنه ای دام ظله 87
- منابع 89
- اشاره 91
- یحیی انصاری شیرازی / حکیم زاهد 91
- اشاره 91
- نسب 92
- داراب، موطن مردی الهی 92
- تحصیلات مقدماتی آیت اﷲ انصاری 94
- خانواده و ایام کودکی نصیرالاسلام 94
- به سوی شیراز 96
- اقامت در مدرسه حجتیه قم 97
- تحصیل در سطح عالی حوزه 98
- فراگیری درس خارج فقه و اصول 99
- شاخه های شوق 100
- برساحل دریای حکمت 107
- ملاقات با مربیان اخلاق 109
- کرسی تدریس 111
- شاگردان 115
- ارتحال 117
- آثار و تألیفات 117
- اشاره 119
- سید عبدالحجت ایروانی / فقیه ایروان 119
- تاریخچه ایروان 119
- ولادت و نیاکان 120
- آثار و تحصیلات 121
- در نگاه دیگران 122
- خدمات فرهنگی و اجتماعی 122
- بازماندگان 123
- 1. مرحوم سید عبدالمجید ایروانی تبریزی رحمه الله 123
- اشاره 123
- وفات 123
- 2. حاج سید مرتضی ایروانی 127
- خاندان 129
- اشاره 129
- میر عبدالباقی بحرالعلوم رشتی / فقیه امین 129
- اشاره 130
- نسب و کودکی 130
- آیت اﷲ حاج سید علی طباطبایی بحرالعلوم نجفی رحمه الله (متوفا ی 1298ق) 131
- آیت اﷲ شیخ محمد حسن نجفی معروف به صاحب جواهر (متوفای 1266ق) 131
- آیت اﷲ شیخ حسن کاشف الغطاء (متوفا ی 1262ق) 132
- آیت اﷲ شیخ مهدی کاشف الغطاء (متوفای 1289ق) 132
- مراجعت به زادگاه 133
- کمالات و فضائل 133
- آثار علمی 134
- ازدواج مبارک 135
- شرح حال آقا میر بحرالعلوم رشتی 136
- رحلت غم انگیز 136
- فعالیت های سیاسی و اجتماعی 137
- میرآقا بحرالعلوم و مشروطیت 139
- شهادت مظلومانه 141
- آیت اﷲ سید حسن بحرالعلوم رشتی (1306ق – 1399ق) 142
- اشاره 142
- کرامت 142
- وفات 143
- اشاره 144
- تولد و خاندان 144
- علی حیدری کاشانی / مدرس زاهد 144
- تحصیلات 145
- استادان 146
- اشاره 146
- 1. آیت اﷲ سید محمد علوی بروجردی 146
- 2. آیت اﷲ محمد خالصی زاده 147
- 3. آیت اﷲ محمدباقر زند کرمانی 147
- 4. آیت اﷲ سید صدرالدین کوهپایی اصفهانی 148
- 5. آیت اﷲ میرزا علی آقا شیرازی 149
- 6. آیت اﷲ سید شهاب الدین نجفی مرعشی 150
- 7. استاد عبدالجواد سدهی اصفهانی 151
- 8. آیت اﷲ آقا سید حسین بروجردی 151
- 9. آیت اﷲ سید محمد محقق داماد 153
- 10. آیت اﷲ عباسعلی شاهرودی 153
- 11. سید محمدرضا گلپایگانی 155
- 12. امام خمینی رحمه الله 156
- 13. علامه سید محمدحسین طباطبایی 157
- 14. شیخ مهدی مازندرانی 158
- فعالیت های تبلیغی 159
- مرحوم حیدری، تدریس و شاگردان 159
- 1. حسین حیدری 160
- آثار 160
- مرحوم حیدری از نگاه دیگران 160
- 2. احمد حیدری 161
- وفات 162
- 3. آیت اﷲ سید محمد ابطحی کاشانی 162
- 4. آیت اﷲ سید علی محقق داماد 162
- 5. آیت اﷲ حسن شریعتی نیاسری 162
- ملا محمد خمامی رشتی / شهید مشروطه مشروعه 163
- طلیعه 163
- اشاره 163
- ولادت و ایام کودکی 165
- هجرت به رشت 166
- هجرت به نجف 167
- پرتو افشانی در رشت 168
- شاگردان 170
- عالم عامل 170
- صلابت و قاطعیت 173
- نقش آفرینی در جریان مشروطیت 176
- افشای شرارت 180
- جنجال آفرینی مخالفان 182
- شهادت آیت اﷲ خمامی 185
- علی دوانی / مورخ انقلاب اسلامی 189
- علی رجبی، معروف به دوانی 189
- اشاره 189
- پدر و مادر 190
- مبارزات پدر با اشغالگران انگلیس 190
- مادرم فاطمه 191
- دوران کودکی و نوجوانی 192
- اشتیاق به نجف 193
- ثبات قدم 195
- به سوی کربلا و نجف 196
- استادان نجف اشرف 197
- از مراد علی تا دوانی 197
- مدرسان قم 198
- توفیقات استاد 199
- عرصه های معنوی مرحوم دوانی 199
- 1. عشق و ارادت به اهل بیت علیهم السلام 199
- 2. خدمت به مادر و تأثیر دعای او 201
- 3. اخلاص و تعهد 202
- 4. تولی و تبری 203
- 6. بیتوته در مسجد سهله 204
- 5. خودسازی 204
- راز موفقیت مرحوم دوانی 205
- 1. همراهی همسر فداکار 205
- 2. آشنایی و مراودت با علما و فضلای بزرگ شیعه 206
- مبارزات 206
- ساده زیستی 208
- تدریس استاد 209
- شعر استاد 209
- شرکت در محافل علمی 211
- فهرست آثار 213
- معرفی دو اثر 218
- 1. مفاخر اسلام 218
- 2. نهضت روحانیون ایران 219
- جوایز و تقدیرنامه ها 221
- پیام مقام معظم رهبری 222
- رحلت 222
- فرزندان 222
- سید محمود روحانی رشتی / مجاهد نامور 224
- مقدمه 224
- اشاره 224
- اشاره 225
- تولّد و نیاکان 225
- 1. سید عبداﷲ بحرینی رشتی 225
- 2. آیت اﷲ سیّدمحمّد مجتهدی رشتی 227
- 3. سید عبداﷲ «برادر» 228
- تولّد و اساتید 228
- بازگشت به رشت 229
- نماز باران 229
- ویژگی های شخصی 231
- اشاره 232
- 1. نهضت مشروطیت 232
- فعالیت های سیاسی 232
- اشاره 232
- ب) مشروعه خواهان 233
- الف) مشروطه خواهان 233
- اشاره 234
- ج) مشروطه خواهان سکولار 234
- مبارزه با مشروطه خواهان سکولار 234
- 2. حمایت از نهضت جنگل 236
- 3. موضع گیری در برابر رضاخان 238
- چگونگی تدوین کتابچه تسویه حقوق 240
- تألیفات 240
- فرزندان 241
- رحلت 242
- اشاره 243
- حسین شب زنده دار / اسوه اخلاق 243
- آشنایی با جهرم 243
- تولد و خانواده 244
- تحصیل در جهرم 245
- تحصیلات و استادان 245
- در شیراز 247
- هجرت به قم 248
- تدریس 249
- ویژگی های اخلاقی و معنوی 250
- تعظیم بزرگان 251
- خاطراتی از عالم تأثیرگذار 252
- دلبستگی به آیت اﷲ حق شناس 253
- عبای کهنه 254
- نقل خاطره 257
- تعهد دینی 258
- ترویج و تبلیغ دین 259
- تلاش برای رفع نیاز مردم 260
- مخالفت با هوای نفس 261
- تسلّط بر خود 261
- حفظ آبرو و شخصیت افراد 262
- رضا و تسلیم 262
- مرید امام خمینی رحمه الله 263
- آیت اﷲ شب زنده دار از منظر بزرگان 264
- آثار تألیفی و فرهنگی 266
- تأمین کتاب خانه 267
- شاگردان 267
- همسر و فرزندان 268
- رحلت 269
- تولد و خاندان 270
- سیدحسین شیخ الاسلامی / شیدای خدمت 270
- اشاره 270
- تحصیل 271
- تدریس 272
- آثار 272
- تبلیغ 275
- فعالیت های سیاسی 277
- فعالیت های اجتماعی 280
- فضایل اخلاقی 280
- فرزندان 283
- وفات 283
- محمدحسن عبادی طالقانی / آیت شجاعت 284
- محل تولد 284
- اشاره 284
- تولد و تحصیلات مقدماتی 285
- پدر 285
- هجرت به تهران 286
- اقدامات عمرانی 287
- همراهی با فدائیان اسلام 288
- وفات 289
- دوستان 289
- برادری عالم 290
- علت شهرت به عبادی 291
- اشاره 291
- ازدواج و فرزندان 291
- 1. شیخ یحیی عبادی طالقانی 292
- اشاره 292
- تحصیلات 292
- 2. شیخ هادی عبادی طالقانی 293
- خدمات اجتماعی 293
- آثار علمی 293
- اشاره 295
- محمد عزیزی / دانشور قرآنی 295
- تولد 295
- هجرت به عراق 296
- تقرب به مرجع عالی قدر سید حسین طباطبایی قمی 296
- هجرت برای تحصیل علوم دینی 296
- ازدواج 296
- استادان 297
- همسایگی با امام خمینی در نجف 297
- تدریس 297
- تواضع علمی 298
- بازگشت به ایران 298
- فعالیت علمی در ایران 298
- نگارش تفسیر 299
- انگیزه مؤلف و زمان نگارش 300
- معرفی تفسیر و روش آن 300
- منابع تفسیر 303
- نسخه شناسی 304
- تألیفات 304
- ویژگی های اخلاقی 305
- فرزندان 305
- وفات 305
- کتابنامه 306
- تولد 307
- محمد فاضل لنکرانی / فقیه ولایت مدار 307
- اشاره 307
- دوران کودکی 308
- ورود به حوزه علمیه 308
- ارتباط با امام 310
- حیات علمی 312
- مسئولیت ها 312
- 1. تحصیل در دوره سطح 312
- 2. تحصیل در دوره خارج 313
- 3. تدریس 314
- 4. تحقیق و تألیف 315
- 6. تأسیس مراکز فقهی 319
- 5. نقش آفرینی در تشکیل جامعه مدرسین 319
- 7. مرجعیت 320
- حیات سیاسی 321
- اشاره 324
- ویژگی های اخلاقی 324
- 1. اخلاص 325
- 2. ساده زیستی 326
- 4. اخلاق خانوادگی 329
- 3. تواضع 329
- 5. توجه به مردم 330
- 6. صبر 331
- اشاره 331
- بیان آیت اﷲ بجنوردی 331
- 7. احترام به دیگران 331
- ب) پرهیز از غیبت 332
- ج) سخاوت 332
- الف) تهجّد 332
- رحلت 333
- منابع و مأخذ 334
آیت اﷲ حاج ملامحمّد خمامی (متوفای 1326ق) (1) مفتخر بودند. گذشته از اینکه خود نیز از عالمان مورد احترام و از شخصیت های معنوی ذی نفوذ عموم گیلانیان بوده اند.
تولّد و نیاکان
اشاره
آیت اﷲ روحانی در شب مبعث رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، یعنی 27رجب سال 1281ق. مطابق با 6 دی 1243ش. در بیت علم و تقوا و فضیلت و فقاهت در شهر رشت دیده به جهان گشود و کلبه ی سیّد محمّد مجتهد رشتی را غرق در شادمانی کرد و نام محمود را بر او نهادند. سیّدمحمود در دامان پرمهر پدر و مادری پارسا تربیت یافت و در سیر کمال و ترقی علمی و معنوی قرار گرفت و با کمک پدرش با خواندن و نوشتن آشنا شد این والدین با مهر و عطوفت، قرآن و نماز را در قلب او جای دادند.
اجداد و پدران آیت اﷲ حاج سیّدمحمود روحانی همگی از عالمان نامدار و با فضیلت گیلان بودهاند که به معرفی اجمالی برخی از چهره های شاخص آن می پردازیم.
1. سید عبداﷲ بحرینی رشتی
علّامه سیّدعبداﷲ بحرینی رشتی جد بزرگوار آیت اﷲ روحانی از عالمان برجسته و از شخصیت های مجاهد ایرانی است که اصالتاً اهل بحرین بوده و بنا به دلایل نامعلومی به گیلان مهاجرت کرده و مقیم شهر رشت شده است. سیّدعبداﷲ فرزند علّامه سیّدهاشم حسینی بحرانی غیر از علّامه بزرگوار سیّدهاشم حسینی بحرانی مؤلف تفسیر ارزنده ی البرهان فی تفسیر القرآن (متوفی 1107ق) است. (2)
ظاهراً این دو، فقط با هم تشابه اسمی دارند. درباره ی این بزرگوار اطلاعاتی به دست نیامده است. هم چنین تراجم نگاران از سال ولادت، دوران تحصیل و اساتید و سال ورود و علل مهاجرت این بزرگوار به گیلان اطلاعی ندادهاند. آنچه که در کتب تراجم به
1- . شرح حال این مجتهد شهید در کتابی مستقل به همراه تحلیل وقایع مشروطه تحت عنوان آیت اﷲ العظمی شهید ملا محمّد خمامی توسط مؤسسه مطالعات مبارزات اسلامی گیلان تدوین شده است. از آنجایی که آیت اﷲ سیّد محمود روحانی داماد آن بزرگوار بود در این مقاله از مطالب ارزشمند کتاب بهره مند شد. از فاضل ارجمندم جناب آقای عبدالهی که این کتاب را در اختیارم گذاشتند کمال امتنان را دارم.
2- . شرح حال علامه شهید سیّد هاشم بحرانی در جلد اول گلشن ابرار آمده است.