سخنان ناب بزرگان درباره تحقیق ، پژوهش نگارش و قلم صفحه 41

4)- حضرت آیت الله العظمی شیخ جعفر سبحانی (مد ظله العالی)

اخلاص در پژوهش

پژوهش یعنی کاوش. تحقیق، مشتق از کلمه حق است؛ یعنی به واقعیتی رسیدن، به واقعیتی که مورد نظر است، کوشش فراوانی مبذول دارد. بین دو تعریف لغوی و اصطلاحی پژوهش، فاصله هست.

محقق باید هدفمند باشد و هدف باید مقدس باشد؛ خواه به نفع او باشد یا به ضررش.

تحقیق کردن به نفع یک گروه خاص، تحقیق واقعی نیست؛ زیرا مزدوری کردن با انگیزه سیاسی، چه بسا از نظر نتیجه غلط باشد و کار کردن با هدف وابستگی به خوب، نمی­تواند تحقیق را به واقع برساند؛ برای مثال، خیلی از شرق شناسی­ها برای اهداف خاصی بوده است؛ از این رو تحریف حقایق، زیاد صورت می­گرفت. پس اگر اخلاص نباشد، این تحقیقات چندان نتیجه بخش نیست و اگر محقق، مخلص باشد، به خیلی از حقایق دست می­یابد.

در مورد موضوع تحقیق نیز باید مشخص شود که آیا موضوع، به درد جامعه می­خورد یا نه؟ مشتری دارد یا نه؟ در غیر این صورت، محقق زحمات خود را به هدر داده است؛ مثلاً در مورد قضاوت و فقه، باید به مسائلی پرداخته شود که خلأیی را پُر کند، نه این که کتابی باشد که فقط قفسه را پُر نماید.

اکنون مسائل مربوط به «عبد» به درد جامعه نمی­خورد؛ هر چند بحث از نظر ماهیت «بردگی در اسلام» که به منظور تربیت بوده و منافاتی با آزادی بشر نداشته، خوب است. اما بعضی از مسائل مانند «عبد آبق» (عبد فراری) به درد جامعه نمی­خورد.

امروزه سئوالاتی از خارج کشور مطرح می­شود که متحیّر کننده است.

توجه داشته باشید که همۀ کتابهای مرحوم [علامه] حلی، خلأ آن زمان را پُر کرده بود.