- مقدمه 1
- اشاره 3
- بخش اول: چهل حدیث پیرامون تحقیق، پژوهش، قلم و نگارش 3
- 1)- تحقیق کن، تحقیق کن! 4
- 2)- راه برین کدام است؟ 4
- 3)- عمل برتر 4
- 4)- قلم، نخستین آفریده خدا 4
- 5)- نخستین قلمزن که بود؟ 5
- 6)- پژواک قلم تا کجا که نمیرسد! 5
- 7)- چرا زکات دست خود نمی دهی؟ 5
- 8)- مرکب دانشوران، از خون شهیدان برتر است 6
- 9)- فرهنگ مکتوب و این همه پاداش! ثواب تألیف و نوشتن 6
- 10)- ای قلمزنان! به کدامین راه می روید؟ 7
- 12)- در سایه سار قلم، زندگی زیباست 7
- 11)- بهشت، ارزانی نویسندگان 7
- 15)- نشانِ فرزانگی 8
- 13)- قلم، رمز جاودانگی 8
- 14)- نوشتار، برتر از گفتار است 8
- 19)- تا نوشتهات باقی است، پاداش تو هم جاری است 9
- 16)- بر کرانه قلمت چه جلوه گر است؟ 9
- 18)- فرصت از دست مده که پشیمان می شوی 9
- 17)- کیفیت نوشته ات، نشانه عقل توست 9
- 21)- تویی دلارام من! 10
- 20)- خوشا آنان که دائم در کتاباند! 10
- 22)- بنویس و بر جای نه! 10
- 23)- دانش در بند نگارش کِش! 11
- 25)- با خط زیبا بنویس: «بسم الله …» 11
- 26)- به پُر برگی کتابت نناز! به پُرباری کتابت بناز! 11
- 24)- بی نام تو نامه کی کنم باز؟ 11
- 27)- چرا نوشته هایت را دسته بندی نمیکنی؟ 12
- 29)- قلم به داد حافظه می رسد! 12
- 30)- غلط نگوییم؛ غلط ننویسیم 12
- 28)- همراه خود چرا قلم نداری؟ 12
- 33)- چرا نوشته هایت را بازنگری و بازنگاری نمی کنی؟ 13
- 32)- خوش خط بنگار و فاصله هم بگذار! 13
- 31)- چرا نمی نویسید؟! 13
- 37)- این سخنگو کیست که در برابرت نیست؟ 14
- 36)- گُلسرای دانشوران چیست؟ 14
- 34)- کتاب، مایه آرامش دلهاست 14
- 35)- هر کتابی، ترجمانی است 14
- 38)- آینده را هم به تماشا بایست! 15
- 39)- یک «چهل حدیث» نوشته ای؟ 15
- 40)- پیامبر به اصحابش دستور نوشتن می دهد 16
- اشاره 17
- بخش دوم: پژوهش و تحقیق در کلام بزرگان 17
- الف: رسالت قلم 18
- 1)- امام خمینی قدس سره 18
- ب: تحقیق و پژوهش 19
- بیماری در عرصه علم و تحقیق 21
- عشق به کار تحقیقی 21
- اشاره 21
- 2)- مقام معظم رهبری 21
- جامعۀ علمی مطلوب اسلامی 22
- جبران عقب افتادگی علمی و تحقیقاتی 22
- غرب و قیام علمی علیه دین تحریف شده 23
- برخورد سالم افکار در محافل علمی و پژوهشی 23
- آموزش بر مبنای پژوهش 25
- ترویج تحقیق و پرورش محقق 25
- به ISI اسلامی فکر کنید 26
- تولید و فرآوری علم 26
- باید به اوج برسیم 27
- اسلامی شدن محیط های علم و تحقیق 27
- نیاز علمی، نیز حقیقی 27
- شناسایی استعدادهای علمی و پژوهشی 28
- طلبه، درس و تحقیق 28
- 3)- آیت الله العظمی شیخ حسین مظاهری (مد ظله العالی) 29
- پیام آیت الله العظمی مظاهری مدظله العالی به اختتامیه چهارمین جشنوارۀ علّامه حلّی قدس سره استان اصفهان 29
- پیام آیت الله العظمی مظاهری مدظله العالی به اختتامیه پنجمین جشنوارۀ علّامه حلّی قدس سره استان اصفهان 33
- پیام آیت الله العظمی مظاهری مدظله العالی به اختتامیه ششمین جشنوارۀ علّامه حلّی قدس سره استان اصفهان 36
- زمینه پژوهش در باره اخلاق و تربیت عملی طلاب فراهم شود 40
- تقویت بنیۀ پژوهشی طلاب 40
- از دیگر سخنان آیت الله العظمی مظاهری (مد ظله العالی) 40
- پژوهش های امروز پاسخگوی مطالب دنیای معاصر نیست 40
- 4)- حضرت آیت الله العظمی شیخ جعفر سبحانی (مد ظله العالی) 41
- اخلاص در پژوهش 41
- از دیگر سخنان معظم له 43
- حدیثی که سبب شد آیت الله سبحانی دست به قلم شود 44
- منزلت پژوهشگر و حس علم جویی او 45
- پیشنهاد آیت الله سبحانی به مرکز مدیریت حوزه های علمیه برای امر پژوهش 45
- 5)- آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی (مد ظله العالی) 48
- شیوۀ تربیت نویسندگان در حوزه های علمیه 48
- قلم و بیان در قرآن 48
- اشاره 48
- ضرورت نگارش و پژوهش 50
- چه باید کرد؟ 51
- امتیازهای قلم 53
- روش تربیت نویسنده در حوزه 53
- آفت های قلم 57
- 6)- آیت الله العظمی سید محمد تقی مدرسی (مد ظله العالی) 58
- 7)- آیت الله العظمی شیخ عبدالله جوادی آملی (مدظله العالی) 60
- 8)- آیت الله الظعمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی) 62
- 9)- آیت الله شیخ محمد تقی مصباح یزدی 62
- 11)- مرحوم آیت الله العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی قدس سره 63
- 10)- آیت الله سید محمد رضا جلالی حسینی (حفظه الله) 63
- 12)- مرحوم آیت الله شیخ احمد مجتهدی تهرانی قدس سره 64
- 13)- پروفسور دکتر محمود حسابی قدس سره 65
- اشاره 66
- بخش سوم: نذر برای نوشتن کتاب 66
- نذر شیخ طبرسی به تألیف مجمع البیان 67
- نذر 67
- نذر سید قزوینی برای تألیف کتابی پیرامون بانوی دو عالم، حضرت زهرا علیها السلام 68
- نذر سید سبزواری قدس سره برای تألیف یک دوره کامل فقه 68
- مطالب مهم آقای علوی 69
- نذر آقای آیت الله سید محمد تقی مدرسی 69
- نذر برای حفظ کردن مطلب 70
- نذر شیخ حسن طراد 70
- اشاره 72
- بخش چهارم: نکاتی درباره کتاب های شیعه 72
- راز توفیق مرحوم بهبهانی 73
- کشف اللثام و نوشتن کتاب قبل از بلوغ 73
- توصیه آیت الله بهجت قدس سره به نشر یک کتاب 73
- امتیاز مفاتیح الشرائع 74
- بخش پنجم: نکاتی درباره بزرگان 75
- اشاره 75
- علامه میرحامد حسین هندی 76
- فرازی از وصیت نامه علامه حلی قدس سره به فرزندش 76
- علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه 76
- فرازی از وصیت نامه آیت الله حاج سید حسن فقیه امامی قدس سره 77
- ابن جریر- عبقات 77
- ابوعمرو 78
- خواجه عبدالله انصاری 78
- ابن جریر 78
- بخش ششم: آمارهای تکان دهنده 79
- اشاره 79
- تشویق بی حساب محققین در فرانسه 80
- سالی 100 میلیارد دلار صرف تحقیق 80
- 30 هزار محقق در یک شرکت آلمانی 80
- اشاره 81
- بخش هفتم: اهتمام به نویسندگی و نگارش در شب قدر 81
- اتمام نگارش برخی از آثار مکتوب شیعی در شب قدر 82
- بخش هشتم: کتاب هایی که در حوزه علمیه اصفهان نوشته شده 84
- اشاره 84
- 1)- مدرسه علمیه امام صادق علیه السلام (چهارباغ) 85
- 2)- مدرسۀ جلالیه 86
- 3)- مدرسۀ جده کوچک 86
- 5)- مدرسه الماسیه 87
- 4)- مدرسۀ جده بزرگ 87
- 6)- مدرسۀ علمیه شفیعیۀ دردشت 88
- 7)- مدرسه علیقلی آقا 88
- 8)- مدرسه ملاعبدالله 89
- منابع و مآخذ 90
بلافاصله بعد از نعمت و آفرینش، نعمت بیان را می گوید. در آغاز بعثت پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم قرآن به این مسأله اشاره می کند:
«اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذی خَلَقَ*خَلَقَ اْلإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ* اقْرَأْ وَ رَبُّکَ اْلأَکْرَمُ* الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ *عَلَّمَ اْلإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ».(1)
وقتی آیات قلم و آیات بیان را کنار هم می گذاریم، متوجه می شویم اسلام رسالت اصلی را برای قلم قائل شده است:
اولاً: در مورد قلم، کلمۀ «ربّ» آمده است و در مورد بیان کلمۀ «رحمان». رحمان اشاره به رحمت واسعۀ الهی است، اما تربیت، پرورش و تکامل در سایۀ صفت ربوبیت پروردگار است که نسبت به قلم به کار رفته است «رَبُّکَ اْلأَکْرَمُ الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ». بنابراین چیزی که جامعه را پرورش داده و تکامل می بخشد، بیشتر مربوط به قلم است تا بیان و سخن.
دربارۀ قلم، تکرارهایی که قرآن می کند (اقرأ، اقرأ) نشان دهنده ی اهمیت بسیار قلم می باشد در حالی که دربارۀ بیان تکراری به آن شکل نیامده است. از همه مهم تر اینکه دربارۀ بیان می گوید: «عَلَّمَهُ الْبَیانَ» بیان را به انسان یاد داد ولی در مورد قلم می گوید: «الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ». قلم جهت برطرف کردن جهل بشر، ابزار تعلیم شد. «عَلَّمَ اْلإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ» اکثریت مطلق علوم و دانش های بشری در سایۀ قلم به دست می آید در حالی که بیان به آن شکل مطرح شده است.
از مقایسۀ این آیات با یکدیگر می فهمیم که قرآن مجید در روزگاری که اصلاً قلمی در شبه جزیره ی عربستان وجود نداشته است، اهمیت قلم را
1- علق/ 1- 5.